برخوردها در زمانه برخورد

«برخوردها در زمانهٔ برخورد» نه یک رمان است و نه یک نوشتار ادبی؛ اما در بستر تاریخ پیش می‌رود و با روایت وقایعی که حال و روز ما را رقم زده و مشمول بخشی از سرنوشت جهان است، هم حالت نثر ادبی به خود می‌گیرد و هم احساس رمان خواندن را منتقل می‌کند. برای نویسنده‌ای که آثارش در ادبیات معاصر ایران جای پای محکمی داشته و دارند و حوزه‌ای هم نیست که از نگاه تیز او پنهان مانده باشد، تاریخ‌نویسی نیز رنگ و بویی ادبی به خود می‌گیرد و چیزی که بازگو می‌کند، با لایه‌ای از ترفندها و آرایه‌های ادبی زینت می‌شود. در دل برهه‌ای بسیار حساس و در نقطه‌ای تعیین‌کننده از تاریخ، در حالی که هر ابرقدرتی در جنگ برای گرفتن ذخایر و منابع ایران است و نظام حکومتی ما از درون فروپاشیده، محمد مصدق پا به عرصه می‌گذارد و داشته‌های بسیاری را فدا می‌کند تا این حقوق ملی به هر طریق ممکن حفظ شود. این کتاب در حقیقت حاصل مقالات و جستارها و وقایع‌نویسی‌هایی‌ست که «ابراهیم گلستان» در سال ۱۳۳۶ ثبت و ضبط کرده و به شیوه‌ای که خودش کلمات و جملات را در ذهن پاک‌نویس می‌کند، روی کاغذ آورده است. در پیش‌گفتار و ضمیمه‌های همین کتاب، گلستان شرح داده که چرا و چگونه در طول این سال‌ها، هر بار که فرصتی پیش می‌آمد و موقعیتی در دست بود، او باز از انتشار کتاب سر باز می‌زد و به تأخیر انداختن آن را از هر نظر صلاح می‌دید. حالا در آستانهٔ صد سالگی این هنرمند و ادیب ایرانی، «برخوردها در زمانهٔ برخورد» با قدمتی که به بیش از ۶۰ سال می‌رسد، یک اثر مهم تاریخی، سیاسی، اجتماعی و حتی فرهنگی و ادبیست. هدف اصلی او از نگارش چنین کتابی، چیزی نیست جز یادآوری دوباره و این‌بار دقیق‌تر، از اتفاقاتی که حاصل تلاش‌های دکتر مصدق بود و میراثی که امروز در دست داریم را ارزش‌گذاری می‌کند. ملی شدن صنعت نفت هرچند هستهٔ مرکزی مضامین این کتاب است، اما در گوشه و کنار و در جمله‌به‌جملهٔ متن آن، خواندنی‌ها و آموختنی‌های زیادی گنجانده شده که آن را بی‌شباهت به یک اثر چندژانری نمی‌کند. این یادگاری سال‌های سال است که در ویراست‌هایی دیگر قالب کتابی مستقل را به خود می‌گرفته اما اقبال چاپ شدن را نداشته و بالاخره در سال ۱۴۰۰ توسط نشر «بازتاب نگار» به انتشار رسیده است. برای آشنایی بیشتر با کتاب «برخوردها در زمانه برخورد» با کتابچی همراه باشید.

خرید کتاب برخوردها در زمانه برخورد را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

اگر می‌خواهید بدانید که در چه برهه‌ای از تاریخ زندگی می‌کنید، فرهنگ شما از چه مؤلفه‌هایی شکل گرفته و سیاست اجتماعی تا چه اندازه‌ای بر افکار و رفتار شما اثرگذار است، کتاب برخوردها در زمانه برخورد به شما پیشنهاد می‌شود. خواننده‌ای که به معضلات رایج و جاری در تعاملات روزمره خود فکر می‌کند و خود را بخشی هرچند کوچک از جامعه، اما اثرگذار و کلیدی می‌بیند، هم نکات ریز و درشت بسیاری را از این کتاب خواهد آموخت و هم با نگاه و سبک زندگی نویسنده‌ای آشنا خواهد شد که از نزدیک شاهد و ناظر یکی از مهم‌ترین وقایع پایه‌ریزی ایرانِ امروز بوده است.

موضوع کتاب برخوردها در زمانه برخورد

ایران، خوزستان، زمستان ۱۳۲۹. این زمانی‌ست که خط روایی کتاب آغاز می‌شود و نویسنده را به این سمت می‌برد که تمام وقایع را ببیند، بفهمد و با دقت بسیار بالا آن را مطابق با واقعیت نگارش کند. ابراهیم گلستان در این کتاب همچنان یک نویسنده است؛ همه‌چیز را مثل یک نویسنده نگاه می‌کند، ارزیابی یک نویسنده را دارد و دغدغه‌های یک نویسنده را به دوش می‌کشد. اما اوضاع و احوال این تاریخ‌نگاری ایجاب می‌کند که او حتی پا را فراتر گذاشته، با خارج شدن از نقش یک نویسنده، برای پایبندی به آنچه واقعاً رخ داده، تبدیل به یک نگارنده شود. از این زمان تا پاییز ۱۳۳۲ دوره‌ای‌ست که نبرد خاموش میان قدرت‌های غربی، برای به چنگ آوردن بسترهای نفتی ایران در خلیج فارس، بالا گرفته بود و سرکوب موج‌هایی که پیش از آن با همین هدف در مناطقی از ایران برخاسته بودند، کار را به تنگنا کشانده بود. اما گلستان گرچه شخصیتی مطبوعاتی بود، سیاسی نبود و گرچه نویسنده بود، پیش از آن نوشته‌هایش در ساحت عملی تا این اندازه با واقعیت جاری قرابت نداشتند. این شد که گشت‌وگذارهای طولانی‌مدت او طبق علاقه شخصی برای آشنایی با زندگی مردم در جنوب ایران، رفته‌رفته به گزارش وضعیتی بحرانی و سرنوشت‌ساز تغییر فرم داد و کتاب حاضر را رقم زد. این کتاب مانند یک سفر است؛ موقعیت مکانی: آبادان، موقعیت زمانی: دههٔ ۱۳۳۰. با این نگاه، در بخش‌های مختلف کتاب هرچند با عناوینی شبیه به یک رمان مواجه نیستیم، اما در سِیر اتفاقات حضور داریم و در مسیر آن‌ها حرکت می‌کنیم. در این میان آدم‌های فراوانی می‌آیند و می‌روند و حرف‌ها و عقیده‌های متفاوتی را می‌خوانیم. اما چیزی که پابرجا می‌‍‌ماند، لذت خواننده از همسفر بودن با راوی دغدغه‌مندی‌ست که برای روایت هر چیزی به روش خودش، باز هم چیز دیگری در چنته دارد و خواهد داشت. گلستان در یادداشتی که حالا برای این کتابش نوشته، بیشتر از این‌که یادی از قدیم‌ها کند و به‌جای تکرار مکررات، روی صحبتش را به سمت باید و شایدها می‌برد و از حقیقت و دروغ، عزت و خفت، و نظرمندی و قضاوت می‌گوید. این زمینه برای خوانندگانی که در کتاب گلستان به دنبال رد پای تاریخ هستند، هدیه‌ای را به ارمغان خواهد آورد که هم در تفکر فردی حقایق تازه‌ای را به روی چشم او باز می‌کند، هم تلخی و شیرینی‌هایی از جنس واقعیت مکتوب را دربارهٔ خرد جمعی برای او به همراه خواهد داشت.

درباره ابراهیم گلستان

کارگردان، نویسنده، مترجم، روزنامه‌نگار و عکاس. این‌ها حوزه‌هایی‌ست که در طی چند دهه توسط ابراهیم گلستان پی‌گیری شده و در هرکدام، آثار یا حداقل اثری از او به‌جا مانده که روش منحصربه‌فرد او را به خواننده منتقل می‌کند. گلستان چندی از کتاب‌های خود را به فیلم تبدیل کرد و برای فیلم «یک آتش»، موفق به دریافت مدال برنز جشنواره فیلم ونیز سال ۱۹۶۱ در بخش فیلم کوتاه شد. آثاری مثل «آذر ماه آخر پاییز، از روزگار رفته حکایت، اسرار گنج دره جنی، دون ژوان در جهنم، در گذار روزگار، کشتی‌شکسته‌ها و…» از پرمخاطب‌ترین آثار ادبیات معاصر ایران هستند و رابطهٔ عاشقانهٔ او در دورهٔ جوانی با فروغ فرخزاد، به شهرت و محبوبیت این نویسنده افزوده است.

بخشی از کتاب برخوردها در زمانه برخورد

شب گرم بود و، بیرون، چراغ‌های خیابان به نور نقره‌ئی-بنفش روشن بود و در روشنایی‌شان سوسک‌های درشت پرواز می‌کردند. توی اتاق از هواخنک‌کُنِ کهنه که زرّ و زر می‌کرد بوی نمور خاک مانده و پوشال می‌آمد. سوسک‌ها، بیرون، در پروازشان به حباب چراغ‌ها که می‌خوردند درق! بر زمین می‌افتادند، و بارها دیده بودیشان که روی بال‌های بسته‌شان به پشت افتاده‌اند و پاهاشان در هوا تقلا داشت، و هرگاه از دور می‌شنیدی که اتوموبیل می‌آید صبر می‌کردی گوش می‌دادی که یک صدای ترکیدن مثل صدای ترقه زود درآید، که درمی‌آمد هم، اگر که چرخ از روی سوسک رد می‌شد. شب، هرشب، پر بود از صدای چنین ترکیدن. و انتظارِ ترکیدن.