تصور جهانی بدون تقلب چقدر می‌تواند دشوار باشد؟ همهٔ ما روزانه به دلایل مختلف تقلب می‌کنیم تا چیزی که می‌خواهیم را به دست بیاوریم؛ می‌تواند اضافه حقوق باشد و یا مقبولیتی که از دیگران انتطار داریم. «دن آریلی» در کتاب «مصائب زندگی صادقانه»، پرده از حقایقی بر می‌دارد که شاید هیچ‌یک از ما در زندگی روزمره به آنها توجه کافی نکرده باشیم. اصل اول این است که همهٔ ما تقلب می‌کنیم. شاید گاهی اصلاً متوجه نشویم که مرتکب تقلب شده‌ایم و یا ذهنمان با مکانیزم دفاعی این عمل را برایمان به‌طریقی توجیه کند. پس با این اوصاف وقتی از خانواده گرفته تا دکتر که بیشترین اعتماد را به او داریم، همه گاهی تقلب می‌کنند، شاید تصور جهان بدون تقلب و مملو از صداقت برایمان سخت باشد. اما چاره چیست؟ شاید نتوان میزان تقلب را به صفر رساند اما چگونه می‌توان آن را به حداقل رساند؟ کتاب «مصائب زندگی صادقانه» به بررسی دلایل و ویژگی‌های مؤثر در تقلب و چگونگی به حداقل رساندن آن می‌پردازد. این کتاب توسط نشر «گمان» و به ترجمهٔ «امین مدی» به چاپ رسیده است.

موضوع کتاب «مصائب زندگی صادقانه»

ما در این کتاب با دن آریلی و آزمایشات پرهزینه و گوناگون او در زمینهٔ تقلب و عدم صداقت همراه می‌شویم تا ببینیم دقیقاً چه عواملی باعث می‌شود انسان بخواهد تقلب کند. او در طی آزمایشاتش متوجه این حقیقت می‌شود که عدهٔ کمی از انسان‌ها علاقه به تقلب عینی و علنی دارند. ما تقلب می‌کنیم تا چیزی که می‌خواهیم را به‌دست بیاوریم اما فقط در حدی که نسبت به آن احساس خوبی داشته باشیم. با وجود تضاد بارز در دو انگیزهٔ تقلب و احساس شرافت، ما همواره آن را در زندگی تکرار می‌کنیم. ما اگر فرصتش را داشته باشیم تقلب می‌کنیم. اما اگر فرصت تقلبی بدون مجازات داشته باشیم، عقل حکم می‌کند که ظرافتی به‌کار ببریم که این تقلب آن‌قدر فراتر از واقعیت نرود که قلباً آن را باور نداشته باشیم و پاداش حاصله حس عذاب وجدان به ما دهد.

بیشترین تقلب در محیط کار و در ادارات و شرکت‌ها صورت می‌گیرد. حضور کارمندان متقلب روی بقیه هم تاثیر می‌گذارد و می‌توان گفت تقلب مثل یک بیماری واگیردار دیر یا زود همه را به خودش دچار می‌کند. کم‌کم همه با روند بازی با اعداد و تقلب در ساعات کاری آشنا می‌شوند و آن را جایگزین واقعیت می‌کنند. شاید اگر تمام این اعداد وارده و متغیر در کامپیوتر تبدیل به اسکناس شود، کمتر کسی حاضر به تقلب و یا به‌اصطلاح «دزدی» شود. چون ما با وجود انجام بدترین کارها باز هم دزدی علنی را عار می‌دانیم و به‌شدت آن را محکوم می‌کنیم! پس ترجیح بر آن است که با یک کامپیوتر و تغییر در اعداد، خودمان را گول بزنیم که این تغییر کوچک قرار نیست دزدی محسوب شود و این نشان می‌دهد ما از عمل دزدی بیزاریم اما غیرمستقیم حاضریم این کار را انجام دهیم و با خودفریبی آن را توجیه کنیم. در نتیجه فاصلهٔ روانشناختی از عمل می‌تواند توجیه ذهنی خوبی برای عمل نامناسب تقلب باشد.

در آخر قطعاً برای جلوگیری و کاهش تقلب راه‌کارهایی وجود دارد که شاید تا حدی کارآمد باشد و بی‌صداقتی را تا حدی محدود سازد. این عمل در عین سخت بودن، غیرممکن نخواهد بود. شاید اولین قدم برای شروع آن دوری از «خودفریبی» اغراق‌شده باشد.

دربارهٔ نویسنده کتاب «مصائب زندگی صادقانه»

دنیل آریلی (متولد ۲۹ آپریل ۱۹۶۷) نویسنده و پروفسور آمریکایی-اسرائیلی، دانشمند حوزهٔ روانشناسی و اقتصاد رفتاری و همچنین استاد دانشگاه «دوک» در ایالات متحدهٔ آمریکا است. آریلی نویسندهٔ سه کتاب پرفروش نیویورک‌تایمز به‌نام‌های «نابخردی‌های پیش‌بینی‌پذیر»، «مزایای بی‌خردی» و «مصائب زندگی صادقانه» است.

سخنرانی‌های معروف آریلی تاکنون بیش از پانزده میلیون بازدید داشته و ستون توصیه‌نامه‌ای به‌نام «از آریلی بپرس» در ژورنال وال‌استریت به وی اختصاص یافته که او بعدتر کتابی از خلاصهٔ سخنانش در این بخش را به چاپ رسانید. او همچنین در چندین مستند از جمله «مخترع؛ به دنبال خون در درهٔ سیلیکون» حضور داشته و به‌عنوان تهیه‌کننده در فیلم-مستند «مصائب زندگی صادقانه»، که با نام انگلیسی «(Dis)Honesty: The Truth About Lies» شناخته می‌شود، نیز همکاری کرده است.

جملاتی از کتاب «مصائب زندگی صادقانه»

«چه بسا گاهی اوقات فرسودگی سودمند باشد. ممکن است گاهی احساس کنیم که بیش از حد اندازه همه‌چیز را تحت کنترل داریم، درگیر محدودیت‌های بسیاریم و آزادی کافی برای پیروی از امیالمان را نداریم. شاید گاهی اوقات بهتر باشد از نقش فرد بالغ مسئولیت‌پذیر بیرون بیاییم و خودمان را رها کنیم. »

«ما ذاتاً موجوداتی داستان‌سرا هستیم و آن‌قدر برای خودمان داستان می‌بافیم تا در نهایت به توضیحی برسیم که مقبول و به‌لحاظ عقلانی قابل باور باشد. و اگر این داستان تصویر روشن‌تر و مثبت‌تری از خودمان ارائه بدهد چه بهتر. »

«بی‌صداقتی از فردی به فرد دیگر منتقل می‌شود و تأثیری کُند، خزنده و از لحاظ اجتماعی فرسایشی دارد. همین‌طور که «ویروس» جهش می‌یابد و از فردی به فرد دیگر منتقل می‌شود، یک اصل رفتاری جدید و کمتر اخلاقی نیز شکل می‌گیرد. گرچه این فرآیند نامحسوس و تدریجی است، نتیجهٔ نهایی ممکن است فاجعه‌بار باشد. این بهای تقلب‌های جزئی است و به همین دلیل است که باید حتی در تلاش‌هایمان برای محدودسازی تخطی‌های کوچک هوشیارتر باشیم. »

«این میل اهمیت قائل شدن برای دیگران همچنین ممکن است به افزایش بی‌صداقتی در موقعیت‌هایی بینجامد که در آنها رفتار غیراخلاقی منفعتی برای دیگران خواهد داشت. از این نقطه‌نظر، وقتی پای دیگران در میان باشد می‌توان تقلب را نوع دوستانه تلقی کرد- موقعیتی که در آن همچون رابین‌هود عمل می‌کنیم چون انسان خوبی هستیم که بهرورزی اطرافیان برایمان مهم است. »