هنر جنگ

چینی‌ها در تاریخ و تمدن یکی از مهمترین قلمروهای دنیا به شمار می‌روند. این کشور از دوران باستانش تا به امروز، در هنر، فلسفه، فرهنگ و مبارزه حرف‌های زیادی برای گفتن داشته است. یکی از هنرهای اصلی چینی‌ها جنگیدن بود. آنها نه تنها در نبردهای تن به تن جنگجویان ماهری بودند، بلکه اصول و تاکتیک‌های جنگ گروهی را نیز به خوبی می‌دانستند و به همین خاطر در بسیاری از نبردهای خود با سایر قلمروها به پیروزی دست پیدا می‌کردند. یکی از شواهد مهم برای اثبات این موضوع، کتابی است که سان تزو، فرمانده و جنگجوی بزرگ چین باستان آن را به نگارش درآورده و در این کتاب از اصول مبارزه کردن صحبت کرده است. اصولی که نه تنها در میدان نبرد کارگشا هستند، بلکه در زندگی شخصی افراد نیز می‌توانند تاثیرات شگرفی بگذارند. در ادامه با سان تزو بیشتر آشنا می‌شویم و همچنین به معرفی کتاب او یعنی هنر جنگ می‌پردازیم.

درباره سان تزو، جنگجو و فیلسوف چینی

سان تزو (Sun Tzu) یکی از بزرگ‌ترین جنگجویان و فیلسوفان چینی در دوران باستان است. گفته می‌شود که او در سال ۵۵۴ پیش از میلاد مسیح به دنیا آمده و در سن ۴۸ سالگی درگذشته است، اما درباره زمان دقیق تولد و مرگ او اختلاف‌نظرها و تردیدهای زیادی وجود دارد. دلیل اصلی این تردیدها نیز آن است که از سان تزو هیچ حرفی در کتاب گزارش ژو (The Zuo Commentary) به میان نیامده است. این کتاب که یک گزارش روایی از تاریخ چین در دوران پاییز و بهار است، سال‌های ۷۷۱ تا ۴۷۶ قبل از میلاد را شامل می‌شود. به همین خاطر جای تعجب دارد که چرا از شخصیت مهم و برجسته‌ای مثل سان تزو در آن چیزی نوشته‌نشده است.

ازنظر سان تزو، کلید پیروزی در جنگ‌ها ایجاد عدم تقارن است. او می‌گوید در یک جنگی، طرفی برنده می‌شود که زودتر این عدم تقارن را ایجاد کند یا آن را کشف نماید. به همین خاطر کتاب هنر جنگ را یکی از بهترین آثار در حوزه آموزش و توضیح جنگ نامتقارن می‌نامند. سان تزو همچنین می‌گوید که جنگ یک رقابت چندبعدی است که عملیات فیزیکی و مبارزه، فقط یک بخش از آن را تشکیل می‌دهد. او از ابعاد سیاسی، اقتصادی و روحی در جنگ صحبت می‌کند و معتقد است که همه این‌ها به‌اندازه مبارزه کردن اهمیت دارند و در سرنوشت جنگ اثر می‌گذارند.

سان تزو یک فرمانده مقتدر و کاملاً جدی بود. داستان معروفی درباره او وجود دارد که مربوط به قبل از استخدامش در ارتش می‌شود. در این داستان آمده است که یک روز پادشاه از سان تزو می‌خواهد که به زنان حرم‌سرا آموزش نظامی بدهد. سان تزو برای این کار، زنان را به دو دسته تقسیم می‌کند و دو زن موردعلاقه پادشاه را به‌عنوان فرمانده این دو گروه منسوب می‌نماید. سپس از همه زنان می‌خواهد که به سمت راست بچرخند. در این لحظه همه زن‌ها شروع به خندیدن می‌کنند. سان تزو می‌گوید که اگر سربازان دستور را درست متوجه نشوند، فرمانده مقصر است. سپس دوباره دستورش را تکرار می‌کند و بازهم با خنده‌زنان مواجه می‌شود. سان تزو با اینکه می‌دانست ممکن است پادشاه را ناراحت کند، اما دستور اعدام دو زن موردعلاقه او را داد. سپس گفت که وقتی سربازان دستور فرمانده را فهمیدند اما از آن پیروی نمی‌کنند، مسئولیتش با خودشان است. بعد دو زن دیگر را به‌عنوان فرمانده دو گروه انتخاب کرد. از این به بعد، تمام زنان به‌خوبی از دستورات پیروی می‌کردند. گفته می‌شود پادشاه چنان تحت تأثیر این رفتار سان تزو قرار گرفت که وی را به‌عنوان فرمانده ارتش منصوب کرد.

در سال ۲۰۰۸ یک سریال تلویزیونی به نام بینگ شنگ (Bing Sheng) ساخته شد که به زندگی سان تزو می‌پرداخت. این سریال ۴۰ قسمت داشت و به در آن به جنبه‌های مختلف زندگی تزو مثل قدرت رهبری، جنگاوری و عقاید وی اشاره می‌شد.

درباره کتاب هنر جنگ

کتاب هنر جنگ (The Art of War) اثری به‌جامانده از سان تزو، فرمانده و فیلسوف بزرگ چینی است که در آن درباره تاکتیک‌ها و روش‌های جنگاوری صحبت شده است. این کتاب یکی از اصلی‌ترین منابع در زمینه استراتژی‌های نظامی شرقی است که حتی در حوزه‌های دیگر از جمله تاکتیک‌های کسب‌وکار نیز تأثیر گذاشته است. این کتاب به خاطر جامعیت و بازگو کردن نکات کلیدی و مهم، به زبان‌های مختلف ترجمه شد و مورد استقبال مردم سایر کشورها قرار گرفت.

اولین ترجمه این کتاب در اروپا، یک ترجمه فرانسوی مربوط به سال ۱۷۲۲ میلادی است. در ایران هم اولین بار حسن حبیبی کتاب هنر جنگ را از نسخه فرانسوی ترجمه کرده، اما بعداً مترجمان دیگر نیز به سراغ این کتاب رفته و به ترجمه آن پرداخته‌اند.

کتاب هنر جنگ یکی از هفت کتاب مهم مربوط به استراتژی در چین باستان به شمار می‌رود که موردتوجه بسیاری از رهبران بزرگ جهان قرارگرفته است. برای مثال ژوزف استالین، رهبر شوروی یکی از خوانندگان و تحسین‌کنندگان این کتاب است. سان تزو در این کتاب به موضوعاتی اشاره می‌کند که نه‌تنها در نبردها بلکه در همه ابعاد زندگی مؤثر هستند. او می‌گوید که پیروزی در جنگ بر اساس فریب شکل می‌گیرد و بالاترین هنر جنگاوری آن است که بدون مبارزه دشمن را شکست بدهیم. سان تزو معتقد است که اگر خودتان و دشمنتان را بشناسید می‌توانید در نبردها به پیروزی دست پیدا کنید، اما اگر تنها خودتان را بشناسید، در هر حالتی شکست خواهید خورد.

کتاب هنر جنگ به خاطر مطالبی که در آن مطرح شده، بارها از سوی سایر هنرمندان مورد اقتباس قرار گرفته است. برای مثال یک مستند خارجی در سال ۲۰۰۹ بر اساس این کتاب ساخته شد که به شباهت‌های اصول جنگی سان تزو با جنگ‌های مدرن می‌پرداخت. در این مستند بیان شده بود که با استفاده از مطالب کتاب هنر جنگ می‌توان در نبردهای امروزی نیز به موفقیت دست پیدا کرد یا نتیجه جنگ‌ها را پیش‌بینی نمود. یکی دیگر از آثار اقتباس‌شده از کتاب سان تزو، کتابی به نام هنر جنگ در بازار بورس اثر سلمان امین، نویسنده ایرانی است که به تشریح اصول مطرح شده در این کتاب و کاربرد آن در بازار بورس می‌پردازد. این نویسنده در کتابش، بورس را به یک میدان نبرد بزرگ تشبیه می‌کند و برای مثال، سرمایه شخصی افراد را برابر با مهمات جنگی می‌داند.

کتاب هنر جنگ اثر سان تزو فقط به درد فرماندهان نظامی نمی‌خورد. این کتاب برای همه افرادی است که می‌خواهند در تمام نبردهای زندگی خودشان به پیروزی دست پیدا کنند.