ضد

من ضدی دارم.
آن‌قدر فریبکار که آن را «خود» پنداشته‌ام.
حالا،
من از خود برای تو شکایت آورده‌ام.

«ضد» نام پنجمین کتاب شعر «فاضل نظری» شاعر معاصر است. این کتاب شامل ۵۰ غزل در سبک نئوکلاسیک است و تمام این غزل‌ها حول محور اصلی مضامین عاشقانه نوشته سروده شده‌اند. انتشارات سوره مهر این کتاب را در سال ۱۳۹۲ منتشر کرد و تا امسال بیش از ۴۰ بار تجدیدچاپ شده است. فاضل نظری خودش را پیرو سبک هندی می‌داند و اشعارش بیشترین شباهت و نزدیکی را به بیدل دهلوی دارد؛ البته با این تفاوت که تلاش کرده همان دیدگاه به مسائل را در غزل‌هایش به‌سبکی جدید و با زبانی امروزی ارائه دهد. غزل‌هایی که در کتاب ضد می‌خوانیم همگی با مضمون اصلی عشق سروده شده‌اند و تیراژ بالا و استقبال گسترده‌ای که از این کتاب شد، نشان می‌دهد توانسته مخاطبان زیادی را هم با خود همراه کند. شاید بتوانیم دلیل این همراهی را در این نکته پیدا کنیم که واژه‌ها و مفاهیم به‌کاررفته در این غزلیات عموماً به زمینه‌ای اساطیری و یا مذهبی و تاریخی پیوند خورده است. این بازگشت به گذشته باعث می‌شود که خواننده بهتر بتواند دیدگاه کلّی شاعر را دریافت کند و هم‌ذات‌پنداری بیشتری شکل بگیرد. علاوه‌بر مفاهیم عاشقانه، نظری در بسیاری از بیت‌ها گریزی هم به فلسفه، عرفان، مذهب و مسائل اجتماعی می‌زند و ذهن خواننده را درگیر تنوع در تصاویر شاعرانه می‌کند.

سبک غزل‌سرایی فاضل نظری در کتاب ضد

همان‌طور که اشاره کردیم نظری بیشتر از هر شاعر دیگری به بیدل دهلوی علاقه‌مند است و در نوع دیدگاه، ایده‌پردازی و بیان، پیرو اوست. بیدل یکی از بزرگ‌ترین شاعران تاریخ شعر فارسی‌ست و همان‌طور که دکتر شفیعی کدکنی از او می‌گوید، یک الگوی کامل برای شناخت سبک هندی‌ست. البته فاضل تلاش کرده تا درکنار این شباهت و پیروی، زبان شعر خودش را داشته باشد و تا حد ممکن از پیچیدگی پرهیز کند. به‌همین دلیل است که غزل‌های او خواناست و حتی برای مطالعهٔ روزمره در اوقات فراغت، می‌تواند منبع خوبی باشد. ساده‌گویی فاضل باعث شده نیازی به عنصر خیال شاعرانه، آن‌طور که در اشعار بزرگان می‌بینیم، نباشد و با این حال، با تعامل چند مفهوم ساده توانسته ابیات درخشانی را خلق کند. از سمت دیگر شاعر تلاش کرده ایجاز را هم رعایت کند و درعوض فشردگی مفاهیم را در ابیاتش بالا ببرد؛ مثلاً در یک بیت می‌توانیم ترکیبی از یک مفهوم عاشقانه را با مسئله‌ای فلسفی بخوانیم و در کلیّت آن بیت نیز، تعارض شاعرانه‌ای وجود دارد که می‌تواند دفعهٔ بعدی هم ما را پای همان بیت بنشاند. تغزّل، به معنای قدیمی کلمه، حرف اول را در این غزلیات می‌زند و کتاب ضد، در اصل به ستایش معشوق می‌پردازد. یکی دیگر از تکنیک‌های کاربردی و مهمی که این اشعار را به اجتماعی بودن نزدیک می‌کند، استفاده از تمثیل‌ها و عبارت‌های عامه است. نظری با همان مفهوم عشق و تعارض‌های درونی و بیرونی‌اش، عناصری را انتخاب می‌کند که در فرهنگ شفاهی ریشه دارد و از آن‌ها برای رساندن دقیق‌تر معنای شعر بهره می‌گیرد.

دربارهٔ فاضل نظری

فاضل نظری در سال ۱۳۵۸ در شهرستان خمین متولد شد. در دوران نوجوانی و دبیرستان به شعر علاقه‌مند شد و اولین جرقه‌های غزل‌سرایی، در همین سال‌ها شکل گرفت. او تحصیلاتش را تا مقطع دکترا ادامه داد و سپس در سال ۱۳۸۲ فعالیت فرهنگی خود را با سِمت مدیریت درکنار شعر آغاز کرد. کتاب «گریه‌های امپراتور» در همین سال به‌چاپ رسید و شناخت خوبی از او در ذهن مخاطبان ادبیات رقم زد؛ این کتاب با دو اثر بعدی، «اقلیّت» و «آن‌ها»، مجموعهٔ سه‌گانهٔ شعری فاضل نظری را تشکیل داد. «کتاب» و «اکنون» نیز دو اثر دیگر فاضل نظری هستند. او در سال‌های بعدی منصب‌های مدیریتی بسیاری را در موسسات و حوزه‌های فرهنگی-هنری مختلف به‌دست آورد و با همکاری گسترده و طولانی‌مدتی که با موسسه انتشارات سوره مهر داشته، تاکنون به تیراژ ۵۰۰ هزار نسخهٔ چاپی از کتاب‌هایش دست پیدا کرد.

نمونه‌ای از اشعار کتاب ضد

جان پس از عمری دویدن لحظه‌ای آسوده بود
عقل سرپیچیده بود از آن‎چه دل فرموده بود
عقل با دل روبه‌رو شد، صبح دل‌تنگی به‌خیر
عقل برمی‌گشت راهی را که دل پیموده بود
عقل کامل بود، فاخر بود، حرف تازه داشت
دل پریشان بود، دل خون بود، دل فرسوده بود
عقل منطق داشت، حرفش را به کرسی می‌نشاند
دل سراسر دست و پا می‌زد ولی بیهوده بود
حرف منّت نیست اما صدبرابر پس گرفت
گردش دنیا اگر چیزی به ما افزوده بود
من کیم؟! باغی که چون با عطر عشق آمیختم
هر اناری را که پروردم به خون آلوده بود
ای دل ناباور من دیر فهمیدی که عشق
از همان روز ازل هم جرم نابخشوده بود