بزرگ‌ترین گتسبی آمریکا

«گتسبی بزرگ» اثر مشهور و پرفروش «اسکات فیتزجرالد» از آن دسته رمان‌هایی است که وابسته به شرایط اقتصادی و سیاسی زمانهٔ خودش متولد شد و تا سال‌ها مهجور مانده بود. این کتاب درمورد جامعهٔ آمریکا در دههٔ ۱۹۲۰ میلادی است که پس از هرج‌ومرج برخاسته از جنگ جانی اول، اقتصاد این کشور را با رشد و شکوفایی بی‌سابقه‌ای روبه‌رو کرد و ماجراهایی که در این کتاب در نیویورک و لانگ‌آیلند در تابستان ۱۹۲۲ رخ می‌دهد را می‌توان تقریباً برگرفته از وقایع حقیقی دانست. کم‌لطفی‌های مردم و منتقدین نسبت به این کتاب باعث شد اسکات فیتزجرالد در زندگی کوتاه ۴۴ سالهٔ خود از نگارش و چاپ این رمان پشیمان شود و حدود دو دهه بعد بود که توجه عمومی به این کتاب معطوف شد و گرچه مؤلف دیگر حضور نداشت تا موفقیت اثرش را ببیند، «گتسبی بزرگ» با فروش شگفت‌انگیز به بهترین رمان انگلیسی‌زبان قرن ۲۰ام بدل شد.

رمان روایت داستان را به‌خاطر فراگیری ناگهانی و شدید موسیقی جاز، به همین اسم نام‌گذاری کرده‌اند و آن را عصر بازگشت مردم آمریکا به سنت‌ها و فرهنگ گذشتهٔ خود می‌دانند.

شخصیت اول کتاب، «جِی گتسبی»، یکی از افرادی است که در این سال‌ها از طریق قاچاق مشروبات الکلی که در آن زمان در ایالات متحده ممنوع اعلام شده بود، صاحب ثروت هنگفتی شده و با مهمانی‌های اشرافی که ترتیب می‌دهد، در بخشی که طبقهٔ اشرافیِ قدیمی ساکن هستند مشهور شده است.

این کتاب در ایران در سال ۱۳۴۴ توسط «کریم امامی» با همکاری نشر امیرکبیر به فارسی ترجمه شد و امروزه در آمریکا به‌عنوان یکی از نمونه‌های استاندارد در ادبیات داستانی، موردبحث دانشجویان و علاقه‌مندان به این ژانر ادبی است.

هر یک از شخصیت‌های داستان به‌نوعی نمایندهٔ قشری از مردم جامعه است و با وجود این‌که این شکوفایی در آن دوره مورد تأیید نویسنده بود، در این کتاب وجوه دیگری از نتایج این زرق‌وبرق را به تصویر می‌کشد؛ انحطاط‌های اخلاقی و گسستن پیوندهای اجتماعی در روند داستان به شکل قابل‌توجهی بیان شده و جنبه‌های منفی روابط مردم را نشان می‌دهد.

نویسنده اختلاف طبقاتی را نتیجه‌ای از نرسیدن قشر ضعیف به رؤیای آمریکایی می‌داند و ازاین‌حیث، نقدها و نکات سیاسی پنهانی نیز در اثر به چشم می‌خورد.

از این کتاب بارها اقتباسی سینمایی شده است که در سال ۱۹۷۴ «رابرت ردفورد» در فیلمی به همین نام، به نویسندگی «فرانسیس فورد کاپولا» ایفای نقش کرد. در سال ۲۰۱۳ نیز با بازی «لئوناردو دی‌کاپریو» در نقش گتسبی، نسخه‌ای از این فیلم روی پرده رفت.

تور عشق و ماهی‌های بی‌خبر

راوی شخصیتی به نام «نیک کراوی» است که با نقل‌مکان از غرب میانه به شرق آمریکا، در همسایگی گتسبی قرار می‌دهد؛ میلیونری که در خانهٔ اشرافی‌اش واقع در لانگ‌آیلند، مهمانی‌های بزرگی را به‌صورت عمومی برگزار می‌کند و بااین‌وجود کسی از هویت حقیقی و گذشتهٔ او خبری ندارد.

در بخش دیگری، نیک با دختری به نام «دیزی» و همسرش «تام بوکانان» پیوند دوستانه‌ای برقرار می‌کند و این، راه ارتباطی گتسبی با معشوقهٔ قدیمی‌اش، دیزی را برقرار می‌کند.

نیک باوجود شرکت در مهمانی‌های گتسبی، این کار را بیهوده می‌داند و آشنایی بیشتر او با گتسبی، زمینهٔ تغییر در این عقیده را فراهم می‌کند.

روابط مخفیانه، پیوندهای نامرئی اصلی را در این داستان برقرار می‌کنند و با ترتیب روابط علت و معلولی، مسیر حرکت افراد به سمت فاجعه در ذهن ما شکل می‌گیرد؛ فاجعه‌ای که بزرگ‌ترین گناه اخلاقی انسانی، یعنی قتل را دربر می‌گیرد و پای هرکسی که در این روابط نامشروع دخیل بوده، در قبول مسئولیت نسبت به این مسئله هم گیر است. نویسنده با تبحر تکه‌های پازل را برای رسیدن به یک نقشهٔ منطقی، کنار هم می‌چیند و هرچند داستان معمای خاصی را در برندارد، آخرین تکه چشمان ما را دوچندان به روی حقیقت باز می‌کند.

خالق مهجور

«اسکات اف. فیتزجرالد» در سال ۱۸۹۶ در خانواده‌ای مذهبی، در ایالت مینه‌سوتای آمریکا متولد شد. با علاقه‌ای که به نوشتن داستان کوتاه و رمان داشت، در ۱۳ سالگی اولین رمان کارآگاهی‌اش را نوشت. در ۱۶ سالگی از مدرسه اخراج شد اما در ادامه توانست وارد دانشگاه پرینستون شود و در آن سال‌ها به‌خاطر تجربه‌های فیلم‌نامه‌نویسی و حضور در اتمسفر سینمایی، سر و روی فضا و شخصیت‌های داستان‌هایش بیشتر به آثار سینمایی شباهت پیدا کرد؛ همین مسئله باعث شد داستان‌هایش برای اقتباس سینمایی مناسب باشند.

مرگ به فیتزجرالد اجازه نداد تا به دروان اوج حرفه‌ای‌اش برسد و بااین‌وجود، او را با آثاری مثل «رؤیاهای زمستان»، «لطیف است شب»، «زیبا و ملعون»، «این سوی بهشت» و در رأس آن‌ها با «گتسبی بزرگ»، یکی از بزرگ‌ترین نویسندگان قرن بیستم می‌دانند و تأثیر او روی مسیر رمان‌نویسی مدرن هنوز پابرجا است.