تاریخ مشروطه ایران

خرید کتاب تاریخ مشروطهٔ ایران را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

کتاب «تاریخ مشروطهٔ ایران»، همان‌طور که از اسمش هم مشخص است، اثری تاریخی است که توسط احمد کسروی، پژوهشگر و اندیشمند معاصر ایرانی است. این کتاب برای اولین بار در سال ۱۳۱۹ هجری خورشیدی به چاپ رسید و به نظر می‌رسد که بهترین کتاب موجود برای بررسی و درک حادثهٔ مهمی همچون انقلاب مشروطه باشد. پس می‌توانیم خرید کتاب حاضر را به افرادی که تاریخ‌دوست هستند و می‌خواهند با سابقهٔ مملکت خودشان و اتفاقات مهم تاریخی آن آشنا شوند، به طور قطعی پیشنهاد کنیم. با توجه به اهمیت کتاب حاضر، در طول این هشتاد سال، ناشران زیادی اعم از نگاه، هرمس، اختر، سمیر و… به چاپ این کتاب توجه داشته‌اند و حتی نسخه‌های زیرزمینی زیادی از این کتاب موجود است. اما به نظر می‌رسد که اگر قصد خرید کتاب تاریخ مشروطهٔ ایران را دارید، نسخهٔ نشر معتبر امیرکبیر، بهترین نسخه از این کتاب باشد. نسخهٔ نشر امیرکبیر مشتمل بر ۹۰۶ صفحه از قطع وزیری است که با جلد سخت و شکیل گالینگور مجلد گردیده است. این نسخه تا به حال به چاپ ۲۷ ام خود دست یافته است.

موضوع کتاب تاریخ مشروطهٔ ایران

از اسم این اثر هم مشخص است که کتاب تاریخ مشروطهٔ ایران درمورد چیست! اما اگر بخواهیم دقیق‌تر صحبت کنیم باید بگوییم که کتاب حاضر به صورت جدی به پیشامدهای میان سال‌های ۱۲۸۴ تا ۱۲۸۸ ه‍. ش، یعنی دورهٔ شکست استبداد صغیر (محمدعلی شاه) و فتح تهران توسط مشروطه‌خواهان تبریز (ستارخان و باقرخان) می‌پردازد. از مزیت‌های این کتاب می‌توانیم به مشاهده‌گر بودن و تجربه‌گرایی آن اشاره داشته باشیم؛ درواقع کسروی به عنوان یک اندیشمند عمل‌گرا، خودش در زمان انقلاب مشروطه و محاصره شدن شهر تبریز، ساکن شهر مذکور بوده و بسیاری از وقایعی که در کتاب آورده را نشنیده یا نخوانده، بلکه با پوست و گوشت و استخوان حس کرده است. این روایت نسبت به روایت‌های تاریخی دیگر از این مزیت برخوردار است که روایتی باپشتوانه محسوب می‌شود. از سوی دیگر، چون خود راوی یک تحلیل‌گر هم هست، مزیت مضاعفی پیدا می‌کند. احمد کسروی بعد از حدود سی سال از جنبش مشروطه کتاب حاضر را نوشته است؛ او انگیزهٔ خودش از نگارش این کتاب را در هفت بند عنوان می‌کند؛ از نظر کسروی اولا او این کار را انجام داده زیرا تا آن تاریخ، هیچ‌یک از افراد جنبش این کار را نکرده‌اند و او ترسیده تا مبادا حقایق اصلی جنبش تحریف شوند. نکات بعدی از نظر کسروی به این شرح هستند:

تحلیل رازهای ناکامی مشروطه، شناساندن قهرمانان اصلی و جلوگیری از برعکس شدن تاریخ، پیشگیری از اتصال مشروطه به بیگانگان و توضیح اهمیت وطنی بودن جنبش، یادآوری تلاش‌های افرادی که در آینده از جنبش کنار گذاشته شدند، پیشگیری از نوشته شدن تاریخ میهن به دست افراد اجنبی و در آخر تاکید بر درد فراموشی ایرانیان.

آشنایی با احمد کسروی، نویسندهٔ کتاب

سید احمد حکم‌آبادی که بعدها نام خانوادگی خود را به کسروی تغییر داد، تاریخ‌دان، زبان‌شناس، محقق، حقوق‌دان و متفکر معاصر ایران است که جدای از کتاب‌هایش، بیشتر به خاطر دو مساله در تاریخ ایران شناخته می‌شود؛ یکی ملی‌گرایی و پدید آوردن جنبشی به نام «پاک‌دینی» که بر هویت ملی مستقل و سکولار تاکید داشت و دیگری ترور شدنش در ۲۰ اسفند سال ۱۳۲۴! احمد کسروی در تاریخ یادشده در ساختمان کاخ دادگستری تهران حضور داشت که در اتاق بازپرسی به ضرب گلوله و همچنین ۲۷ ضربه از افراد گروه فدائیان اسلام (همراهان نواب صفوی) ترور شد. حضرت آیت‌الله امام خمینی، پیشتر و در سال ۱۳۲۳ خواستار مجازات او شده بود. کسروی با روزنامه‌ها، مجلات و انواع و اقسام مطبوعات همکاری کرده بود؛ اما در بین این همکاری‌ها به چهار نکتهٔ بزرگ‌تر برخورد می‌کنیم. اول از همه ماهنامهٔ پیمان که او در حدود هشت سال با آن همکاری کرد و سپس سه نشریهٔ مرتبط به نام‌های روزنامهٔ پرچم، هفته‌نامهٔ پرچم هفتگی و مجلهٔ پرچم نیمه‌ماهه. تعداد مقالات و کتاب‌های چاپ شدهٔ کسروی -حتی با وجود مرگ زودهنگامش- آن‌قدری بالاست که نمی‌توانیم به همهٔ آن‌ها اشاره داشته باشیم؛ ولی در بین آثار منتشر شده توسط این تاریخ‌نگار، آثاری مانند زندگانی من، ده سال در عدلیه، زبان پاک، شهریاران گمنام، ورجاوند بنیاد، آذری یا زبان باستان آذربایجان؟ بخوانند و داوری کنند یا شیعی‌گری، تاریخ هجده سالهٔ آذربایجان و حاجی‌های انباردار چه دینی دارند؟ تاثیرگذاری بیشتری داشته‌اند.

جملاتی از کتاب تاریخ مشروطهٔ ایران

در این هنگام مظفرالدین شاه در باغشاه می‌نشست. عین‌الدوله روز سه‌شنبه دهم اردیبهشت نشستی در آنجا برپا کرد و از وزیران دربارهٔ عدالتخانه و به کار بستن دستخط شاه سگالش خواست. چنان که گفتیم عین‌الدوله هیچگاه نمی‌خواست گردن به درخواست‌های کوشندگان بگذارد. گذشته از آن که نمی‌خواست رشتهٔ فرمانروایی خودکامانه را از دست دهد، چون خودش مرد کم‌دانشی می‎بود، از قانون و مجلس و این‌گونه اندیشه‌ها می‌رمید و آن‌ها را دشمن می‌داشت. این بود پافشاری در نپذیرفتن درخواست‌ها می‌کرد. چیزی که هست نمی‌خواست همهٔ گناه به گردن او باشد و می‌خواست کسانی را نیز همباز گرداند. این نشست برای آن بود و از پیش به برخی وزیران سفارش‌ها شده بود…

فردا مردم چون از خانه بیرون آمدند، در خیابان‌ها و سرگذرها سربازان و توپچیان فراوان دیدند. به ویژه در پیرامون‌های سرای شاهی (ارک) و سبزه‌میدان و در بازارهای پیرامون مسجد آدینه که دسته‌های انبوهی را آماده یافتند. عین‌الدوله بیم جنگ می‌داشت و به دوراندیشی، همهٔ لشکر برا به درون شهر آورده بود. در جایی که دو سید و دیگر سران کوشندگان از چنین اندیشه‌ای بسیار دور بودند و پیشرفت کار خود را جز از راه ایستادگی به آرامش نمی‌خواستند. راست است که کسانی از آنان تپانچه و برخی افزار همراه می‌داشتند و کار بی‌خردانهٔ سیدمحمدرضای شیرازی را خواهیم آورد، ولی این جز از آن بود که سران در اندیشهٔ جنگ باشند. کسانی خرده گرفته‌اند که چرا جنگ نکردند و چرا از پیش از آن، افزار نبسیجدیدند؟! ولی این خرده از روی فهم و اندیشه نیست. کسان جنگ‌ندیده اگر هم انبوه باشند، جنگ نتوانند و ایستادگی نیارند، کسانی که بر سر دو سید گرد می‌آمدند اگر به رزم برخاستندی نتیجه جز آن نشدی که پس از یکی دو شلیک بگریزند و گروهی در میانه کشته گردند و از آن‌سوی عین‌الدوله بهانه پیدا کرده سران را بگیرد و هر یکی را به جای دور دیگری فرستد بهتر همان بود که کرده‌اند.

اندیشیدنی‌ست که شاه که یک ماه و نیم پیش از این، فرمان مشروطه را داده بود و این زمان در تهران نمایندگان شصتگانهٔ دارالشورا برگزیده می‌شدند، به هرچه پاسخ تبریزیان را زود نداد و پس از آن کارها ایستادگی چه انگیزه می‌داشت؟!