ماهی در آب

سیصد صفحه همزیستی با یوسا

«ماهی در آب» عنوان خودزندگینامه‌ای نوشته «ماریو وارگاس یوسا» نویسندهٔ مشهور پرویی است که در یازده فصل، دو دورهٔ مهم از زندگی او را شرح می‌دهد. در بخش اول کتاب، کودکی و زندگی خانوادگی و نوجوانی و آدم‌های موثر بر شکل‌گیری شخصیت او را می‌شناسیم و در بخش دوم، ایده‌ها و انگیزه‌های سیاسی یوسا برای شرکت در انتخابات سال ۱۹۹۰ در پرو را می‌خوانیم که در نهایت به‌دلیل تبلیغات منفی، باعث شد او انتخابات را به رقیبش «آلبرتو فوجیموری» ببازد. فصل‌های مختلف این کتاب سیصد صفحه‌ای عبارتند از «مردی که پدرم بود»، «میدان سن‌مارتین»، «لیمای نفرت‌انگیز»، «دانشجوی دانشکدهٔ افسری»، «روزنامه‌نگاری و زندگی کولی‌وار»، «دایی لوچو»، «رفیق آلبرتو»، «سارتری کوچک»، «خاله خولیا»، «اردک» و «سفر به پاریس». کتاب حاضر توسط نشر ثالث و به ترجمهٔ خجسته کیهان در ایران به چاپ رسیده است.

زندگی غیرخطی آقای نویسنده

یوسا که در سال ۲۰۱۰ برندهٔ جایزهٔ نوبل ادبی شده و به‌جز نوشتن رمان‌های حجیمی چون «سور بز»، «گفتگو در کاتدرال»، «سالهای سگی»، «جنگ آخرالزمان» و غیره، در زمینهٔ روزنامه‌نگاری، تئاتر، نمایشنامه‌نویسی، تهیهٔ خبر از صحنهٔ جنگ و نوشتن مقالات تحلیلی فعالیت‌های بسیاری داشته است، در این کتاب از سال‌های ابتدایی زندگی‌اش با خانوادهٔ مادری، رفتن به مدرسهٔ نظام، آدم‌های اثرگذار در هدایت مسیر زندگی‌اش به سمت ادبیات و اولین کارهای ادبی جدی‌اش می‌گوید و سپس به بخش‌های جدی‌تر زندگی‌اش و بزرگسالی و عشق و ازدواج و دانشجویی می‌رسد. این زندگینامه با وجودی که در بافت کلی خود از یک ساختار نسبتاً مرتب خطی برخوردار است اما در طول خود بارها خط زمانی را می‌شکند و کاملاً هدفمند، از خاطره‌ای به خاطره‌ای دیگر می‌رود. در بسیاری از این خاطرات، خواننده کشف می‌کند که یوسا از کدام کافه‌ها، آدم‌ها، اتفافات و تجربه‌ها برای نوشتن و خلق کردن رمان‌های مهم خود الهام و ایده گرفته، و کدام بخش از وجود ناآرام و فعال خودش را در شخصیت‌های اصلی کتاب‌هایش مانند «شاعر» در «سالهای سگی» یا «سانتیاگو» در «گفتگو در کاتدرال»، جا گذاشته است. برای همین لذت کشف حین خواندن این کتاب، متعلق به کسانی است که با یوسا و آثارش آشنایی داشته باشند.

ادبیات: سرگرمی یا حرفه؟

در خلال این خاطرات، خواننده با شیوهٔ تفکر یوسا و عقایدش در زمینهٔ نویسندگی و سیاست آشنا می‌شود و می‌بیند پشت رمان‌های حجیم و مشهور و پر جایزهٔ او، آدمی قرار دارد که از سال‌های کودکی و به محض یاد گرفتن خواندن و نوشتن، دیوانه‌وار خوانده، نوشته و خط زده و ناامید نشده، و ادبیات را نه به‌عنوان سرگرمی یا برای شهرت، بلکه به‌عنوان سبک و دلیلی برای زندگی انتخاب کرده و برایش زحمت کشیده است، از تجاربش در زمینهٔ شعر و داستان گرفته تا روزنامه‌نگاری و تهیهٔ خبر و مقاله و معرفی و نقد فیلم و غیره، همه از یوسا یک انسان چندبُعدی ساخته‌اند که می‌تواند در بیست‌وشش‌سالگی نخستین رمان موفق خودش را منتشر کند. اما به‌طور کلی، این زندگینامه نه تنها برای طرفداران یوسا که کتاب‌های او را خوانده‌اند و علاقمند دانستن چگونگی طی شدن مسیر جدی زندگی ادبی او و ارتباطش با سیاست هستند جذاب است، بلکه برای کسانی که علاقمند به نویسندگی هستند و رویای آن را در سر دارند نیز تجربه‌های زیستهٔ او و انتخاب ادبیات به‌عنوان سبک زندگی‌اش، می‌تواند جذاب، لذت‌بخش و البته راهگشا باشد.