جزء از کل

رمان جزء از کل نوشته«استیو تولتز»ترجمه«پیمان خاکسار»در اسفند ماه سال ۱۳۹۳ منتشر شد. جز از کل نخستین رمان استیو تولتز نویسنده استرالیایی است که نوشتنش ۵ سال طول کشید و بعد از انتشار، نامزد دریافت جایزه بوکر شد. این کتاب در ۶۵۶ صفحه و توسط نشر چشمه به چاپ رسیده و تاکنون چهل و یک نوبت تجدید چاپ شده است. از این نویسنده کتاب دیگری با عنوان «ریگ روان» نیز منتشر شده است.

جز از کل

کتاب جزء از کل به راستی جزئی از یک کل را به رخ می‌کشد. در هر قسمت از کتاب اتفاقی در دل اتفاق دیگر وارد می‌شوند و خواننده نمی‌تواند به راحتی کتاب را کنار بگذارد و یا آن را پیش بینی کند. داستان و ماجراهای کتاب مدام اوج می‌گیرد و خواننده از هر صفحه آن بی‌نهایت لذت خواهد برد. با خواندن اسم کتاب هیچ چیزی از داستان عایدتان نمی‌شود. شاید از خودتان بپرسید موضوع کتاب درباره چیست؟ عشق؟ انتقام؟ زندگی؟ جاودانگی؟ ترس؟ تنهایی؟ فقر؟ تنها با خواندن کتاب است که می‌توانید بفهمید موضوع این کتاب در مورد انسان امروزی و دغدغه‌هایش است.

«ما با بی‌توجهی خودمان را در افکار منفی غرق می‌کنیم و نمی‌دانیم دایم فکر کردن به اینکه« من مفت نمی‌ارزم» احتمالا به اندازه کشیدن روزی، یک کارتن سیگار بی‌فیلتر کامل سرطان زاست… »

یک شروع فوق‌العاده

پاراگراف اول کتاب مخاطب را پرت می‌کند به دنیای داستان. با لحن طنز و فلسفی و اشاره به اتفاقاتی که در ادامه رخ می‌دهند نمونه‌ای مثال‌زدنی است. پاراگراف اول این کتاب به پاراگراف اول رمان بیگانه آلبر کامو – که از بهترین شروع‌های تاریخ ادبیات است- پهلو می‌زند:

هیچ‌وقت نمی‌شنوید ورزشکاری در حادثه‌ای فجیع حس بویایی‌اش را از دست بدهد. اگر کائنات تصمیم بگیرد درسی دردناک به ما انسان‌ها بدهد، که البته این درس هم به هیچ درد زندگی آینده‌مان نخورد، مثل روز روشن است که ورزشکار باید پایش را از دست بدهد، فیلسوف عقلش، نقاش چشمش، آهنگساز گوشش و آشپز زبانش. درس من؟ من آزادی‌ام را از دست دادم که نیرنگ آمیزترین تنبیهش، سوای این که عادتم بدهد هیچ چیز در جیبم نداشته باشم و مثل سگی با من رفتار شود که معبدی مقدس را آلوده کرده، ملال بود.

موضوع کتاب جز از کل

جز از کل در نگاه کلی دربارهٔ خانوادهٔ عجیب «دین» و اطرافیان آن است. شخصیت‌های این کتاب شامل جاسپر دین، پسر مارتین دین و برادرزادهٔ‌تری دین است. جاسپر نقش اول این رمان است و روابط ناخوشایند او و پدرش مارتین، موضوع اصلی این داستان را تشکیل می‌دهد. مارتین فردی فیلسوف و هم چنین باذکاوت است. او همواره در تلاش است تا عقاید خود را به پسرش تحمیل کند. تری دین، کارولین پاتس، آسترید و ادی دیگر شخصیت‌های این کتاب را تشکیل می‌دهند. قصه از زبان جسپر دین روایت می‌شود که در حال روایت قصه زندگی خود در زندان است.

جسپر، سرنوشت خود را نفرین خانوادگی می‌داند و به همین‌ترتیب شما را با خود به کودکی‌های پدرش، مارتین دین می‌برد. مارتین که کودکی با جثه ضعیف و اولین فرزند زنی بیوه بوده، سرنوشتش بسیار تحت تأثیر برادر ناتنی‌اش، (که بر حسب اتفاق بسیار موفق و محبوب بوده است، حتی زمانی که تبدیل به یک مجرم می‌شود)، قرار می‌گیرد.

ضعف جسمی مارتین باعث می‌‎شود تا بیشتر از آنکه مثل پسربچه‌های دیگر در بیرون باشد و دوست‌های زیادی دور و اطرافش باشند، سرگرم کتاب‌ها، به‌خصوص کتاب‌های فلسفی شود، با وجود آنکه از فلسفه متنفر است!

«ازم پرسید قدم چه قدر است. با پوزخند شانه بالا انداختم هرزگاهی یک نفر این سوال مسخره را از من می‌کند و از این که نمی‌دانم حیرت می‌کند. برای چی باید بدانم. دانستن این که قدت چه قدر است به هیچ دردی نمی‌خورد جز این که بتوانی جواب سوال فوق الذکر را بدهی. »

ریتم کتاب جز از کل در هیچ جا کند نمی‌شود و با اینکه حجم کتاب زیاد است، به هیچ وجه حوصله خواننده سر نمی‌رود.

تری یکی دیگر از شخصیتهاترتیبی می‌دهد تا جاسپر و مارتین را با قایقی قاچاقی به استرالیا برگردانند. برای اولین بار رابطه‌ای حقیقی میان پدر و پسر شکل می‌گیرد و به درک متقابل می‌رسند و از همراهی همدیگر لذت می‌برند. درست زمانی که خشکی‌های استرالیا را از دور نمایان می‌شود، مارتین با لبخندی بر لب جان می‌دهد و طبق وصیتش جنازه‌اش را در دریا می‌اندازند. به محض رسیدن قایق به خشکی، پلیس جاسپر را به جرم مهاجرت غیرقانونی دستگیر می‌کند و حالا او در سلول زندانش در ماتم پدر است. در اینجا به نقطه‌ای می‌رسیم که کتاب جز از کل با آن شروع شده بود.

بخش‌های مختلف کتاب

بخش اول کتاب تعریف تمام داستان زندگی مارتین، ازدواجش، به دنیا آمدن جسپر، خروج از استرالیا و بازگشت به آن از دریچه نگاه جسپر (بر طبق آنچه از پدرش و دیگران شنیده یا در دفتر خاطراتش خوانده) می‌شود.

جاسپر نهایتاً هویت خود را برای پلیس فاش می‌کند و آزاد می‌شود. مقامات او را به انباری می‌برند که مایملک مارتین در آن نگهداری می‌شود. جاسپر می‌داند اینها مشتی خرت و پرت بیشتر نیست ولی در آن میان به دفتر خاطرات پدر برمی‌خورد. او داستان کتاب جز از کل را بر اساس همین یادداشت‌ها برای ما و پلیس تعریف کرده است. برخی از نقاشی‌های دورهٔ بارداری مادر نیز در میان آنهاست و احساس می‌کند چهرهٔ داخل نقاشی‌ها را پیشتر جایی دیده است. او قسم می‌خورد که هرگز پا جای پای پدرش نگذارد، زیرا مادرش نیز بخشی از وجود اوست. با کمک آنوک که اکنون ثروتمندترین زن استرالیاست، راهی سفر اروپا می‌شود تا به گذشتهٔ مادرش پی ببرد.

اما در بخش دوم کتاب، خواننده همه چیز را از نگاه مارتین می‌بیند و پاسخ بسیاری از سوالات خود را پیدا می‌کند.

هر دو بخش کتاب به یک میزان جذاب و شگفت‌انگیز است. جملات فلسفی عمیق مارتین، وقایع نسبتا عجیب و باورنکردنی داستان و پایان غیرمنتظره کتاب همگی کمک می‌کند تا چهارچوبی متفاوت از معنای مفاهیمی چون عشق، زندگی، خانواده، ملیت و مهم‌تر از همه مرگ در ذهن‌تان نقش ببندد.

جز از کل از چه صحبت می‌کند؟

شاید بتوان به جرأت ادعا کرد که مفهوم محوری کتاب مرگ و به طور دقیق‌تر، ترس از مرگ است. بزرگ‌ترین‌ترس مارتین دین در زندگی‌اش، مرگ است؛ مرگی که از همان ابتدای زندگی وی و در هنگام کودکی‌اش همراه وی بوده و در قالب متفاوتی برایش نمودار گشته و موجب خلق و خوی مالیخولیایی و نهیلیستی او شده است. اما نکته تعجب‌آور این است که شما به تدریج عاشق همین منفی‌بافی‌های مارتین می‌شوید و هر از چند گاهی پس از پایان کتاب به آن برگشته و بسیاری از جملاتش را مرور می‌کنید و لبخند می‌زنید!

وقتی مردم فکر میکنند چند روز بیشتر به پایان عمرت نمانده با تو مهربان میشوند. فقط موقعی که در زندگی پیشرفت میکنی به تو چنگ و دندان نشان میدهند.

جز از کل از نگاه مترجم آن پیمان خاکسار

بخشی از مصاحبهٔ پیمان خاکسار مترجم کتاب جز از کل دربارهٔ این کتاب:

جزء از کل رمانی‌ست که حتی حرفه‌ای‌ترین رمان‌خوان‌ها را هم حیرت‌زده می‌کند. اولین‌بار که شروع به خواندن کتاب کردم – حدود پنج سال پیش – هر چند جمله را که می‌خواندم بلند می‌شدم و در خانه راه می‌رفتم تا هیجانم را سرکوب کنم. فقط درون‌مایهٔ فلسفی‌اش نیست. جزء از کل رمانی‌ست پرماجرا.

خواندن «جزء از کل» تجربه‌ای غریب و منحصر به فرد است. در هر صفحه‌اش جمله‌ای وجود دارد که می‌توانید آن را نقل قول کنید. کاوشی است ژرف در اعماق روح انسان و ماهیت تمدن. سفر در دنیایی است که نمونه‌اش را کمتر دیده‌اید. رمانی عمیق و پرماجرا و فلسفی که ماه‌ها اسیرتان می‌کند. به نظرم تمام تعاریفی که از کتاب شده نابسنده‌اند.

جزء از کل برای خودم کتابی بود که بعضی از باورها و عقایدم را تغییر داد. یک مثال می‌زنم. من همیشه پیگیر اخبار بودم. سایت‌های خبری را می‌خواندم. اتفاقات روز را دنبال می‌کردم. استیو تولتز در این کتاب چنان برایم ماهیت رسانه‌ها را زیرسؤال برد که یک روز متوجه شدم دیگر علاقه‌ای به پیگیری هیچ خبری ندارم! الان هنوز هم همان طور است. گاهی کسی سؤالی راجع به یک مسئلهٔ مهم روز از من می‌پرسد و بعد از این‌که متوجه می‌شود هیچ‌چیز راجع به ماجرا نمی‌دانم تعجب می‌کند. جزء از کل تا این‌حد تأثیرگذار و قانع‌کننده است.

شما می‌توانید مطالب بیشتری در موردترجمه، نقد و نویسنده این کتاب در مجله کتابچی بخوانید.