فوتبال علیه دشمن

کتاب «فوتبال علیه دشمن»(Football Against the Enemy) اثری جذاب درمورد پیوند فوتبال با سایر جنبه‌های اجتماعی، فرهنگی، هنری، اقتصادی و سیاسی جوامع دنیاست که توسط سایمون کوپر، روزنامه‌نگار ورزشی و نویسندهٔ مشهور اهل کشور اوگاندا نوشته شده است. این کتاب برای اولین بار در سال ۱۹۹۴ میلادی به انتشار رسید و در همان سال موفق شد تا جایزهٔ معتبر کتاب ورزشی برتر سال مؤسسهٔ ویلیام هیل را کسب کند. با موفقیت بیشتر فوتبال علیه دشمن، این کتاب به بسیاری از زبان‌های زندهٔ دنیا ترجمه شد و در سال ۱۳۸۸ هجری شمسی، نشر چشمه هم به سراغ چاپ نسخهٔ فارسی این اثر رفت. عادل فردوسی‌پور کسی بود که فوتبال علیه دشمن را به زبان فارسی برگردانی کرد و او در این راه از ویراستاری هوشنگ گلمکانی هم کمک گرفت. نسخهٔ آماده شده توسط نشر چشمه در ۴۲۳ صفحه از قطع رقعی به انتشار رسید و در همان سال اول و نمایشگاه کتاب به فروشی انبوه دست یافت. فوتبال علیه دشمن تاکنون به چاپ هجدهم خود رسیده است که این نکته از استقبال بالای مخاطب از این اثر حکایت می‌کند. اگر به معنای واقعی عاشق ورزش فوتبال هستید و تصور می‌کنید که فوتبال ورای یک ورزش عمل کرده و به صورت یک عامل اثرگذار فرهنگی در دنیا درآمده و با سایر ورزش‌ها تفاوت زیادی دارد، حتما باید نیم‌نگاهی به خرید کتاب فوتبال علیه دشمن و مطالعهٔ آن داشته باشید.

موضوع کتاب فوتبال علیه دشمن

همان‌طور که تقریبا در بخش بالا هم اشاره کردیم، سایمون کوپر به عنوان نویسندهٔ فوتبال علیه دشمن تلاش کرده تا در کتاب حاضر به سراغ جنبه‌هایی عمومی‌تر و اثرگذارتر از فوتبال برود تا نشان دهد که این ورزش توانسته بسیاری از جاها، فرهنگ عمومی و سیاست یک کشور را مورد اثرگذاری خودش قرار دهد. استفادهٔ کوپر از یک عینک جامعه‌شناسانه، ایدهٔ بکری است که شاید هیچ‌کس قبل از او از آن استفاده نکرده بود. درواقع کوپر معتقد است که باید فوتبال را خیلی مهم‌تر فرض کنیم و از نگاهی که تا به حال به آن داشته‌ایم، نگاه جدی‌تری داشته باشیم. زیرا فوتبال پدیده‌ای است که نمی‌توانیم به سادگی از حجم مشتاقان پر و پاقرصش عبور کنیم و از سویی دیگر، کسی هم از این پدیده متنفر نیست؛ پس طبعا می‌توانیم کارکردهایی خیلی عمیق‌تر از آن در جهت رفع مرزها، دشمنی‌ها و نفرت‌های موجود در جهان بگیریم و استفادهٔ مثبت مضافی از آن داشته باشیم. کوپر در راه اثبات مدعای خود به ۲۲ کشور سفر می‌کند تا تاثیر عجیب فوتبال بر سیاست و فرهنگ‌ها را درک کند و به روی کاغذ منتقل کند. همین نکته و سابقهٔ ورزشی او باعث می‌شود تا به هیچ عنوان با یک کتاب خشک روبه‌رو نباشیم و انتظار ما از فوتبال علیه دشمن، کتابی است که علاوه بر دارا بودن از نعمت نوستالژی فوتبالی، یک اثر تحلیلی جامعه‌شناختی است. جدای از این مسائل، مبتنی بودن کتاب بر مشاهدات عینی کوپر، دلیلی بر مستند بودن اثر است.

آشنایی با سایمون کوپر، نویسندهٔ کتاب فوتبال علیه دشمن

سایمون کوپر(Simon Gad Kuper) روزنامه‌نگار ورزشی مطرحی است که اصالتی اوگاندایی‌تبار دارد، از پدر و مادری اهل آفریقای جنوبی متولد شده و اما ملیت انگلیس را پذیرفته است! او تحصیل کردهٔ دو دانشگاه معتبر آکسفورد و هاروارد است. کوپر را با مقالات، یادداشت‌ها و مکتوبات زیادی دربارهٔ فوتبال می‌شناسیم؛ اما می‌توانیم ادعا کنیم که بهترین اثر او، اثر حاضر، یعنی فوتبال علیه دشمن بوده است که توانست برای او انبوهی از شهرت، تقدیرها و جوایز را به ارمغان بیاورد. این نویسندهٔ مشهور، سال‌هاست که با روزنامهٔ معتبر فایننشال‌تایمز همکاری دارد و بعد از مدتی همکاری طولانی، فعالیت خود را با این روزنامه کمتر کرده و تنها یک ستون برایش می‌نویسد. اما تصور نکنید که این به معنای پایان کار اوست؛ کوپر تصمیم گرفته تا گسترهٔ کیفی و کمی حرفه‌ای خود در روزنامه‌نگاری ورزشی را بسط دهد؛ به این معنا که علاوه بر فوتبال، به ورزش‌های دیگری مثل کریکت هم بپردازد و جدای از فایننشال، برای روزنامه‌های دیگری هم قلم بزند.

جملاتی از کتاب فوتبال علیه دشمن

اولین باری که به باشگاه دینامو مسکو رفتم، بازیکنان مشغول تمرین بودند. در پارکینگ ماشین‌های آئودی، مرسدس بنز، ولوو و فورد پارک شده بود و تقریبا همهٔ آن‌ها بدون پلاک بودند و شاید اصلا ثبت هم نشده بودند. ورزشگاهی بسیار بزرگ به رنگ خاکستری و بدون پیست دوومیدانی. در روزهای بازی جمعیتی دو سه هزار نفری به ورزشگاه می‌آمدند. نیکلای تولستیچ رئیس اخموی باشگاه را دیدم که به من گفت می‌خواهد جوِ انگلیسی به ورزشگاه بدهد. او باشگاه‌های انگلیسی را دیده بود و می‌خواست فضایی مثل باشگاه‌های آرسنال، لیورپول، منچستر یونایتد و منچستر سیتی ایجاد کند؛ حتی تصمیم داشت کافه‌هایی داخل ورزشگاه بسازد و علاوه بر اینکه قصدی برای ساخت پیست دوومیدانی نداشت، می‌خواست ورزشگاه را مسقف کند. او حتی در حال رنگ‌آمیزی ورزشگاه هم بود و این دلیل وجود لکه‌های قهوه‌ای روی دیوارهای خاکستری را هم روشن می‌کرد. دینامو قصد داشت ورزشگاه را به رنگ قهوه‌ای دربیاورد!

اگر کسی را می‌شناسید که می‌گوید فوتبال و سیاست ربطی به هم ندارند، او را با کلاپ‌فلایش آشنا کنید. مردی عظیم‌الجثه با موهای بلوند و صورتی گرد که تنها به دلیل هواداری تیم‌های اشتباهی از آلمان شرقی اخراج شد. در روزهای پایانی حضورم در برلین با او ملاقات کردم. در ۱۹۹۱ دوسالی بود که برلین شرقی را ترک کرده بود و آلمان شرقی حتی روی نقشه هم وجود نداشت، ولی او همچنان نمی‌توانست دربارهٔ کمونیسم حرف نزند. «دیگر شب‌ها نمی‌توانم بخوابم، همسرم هم نمی‌تواند بخوابد، چون جنایتکارانی که آن کشور را رهبری می‌کردند، کماکان آزادند. » این موضوعی بود که او بی‌اختیار هر چند دقیقه یک‌بار به زبان می‌آورد…

ما در بریتانیا عادت داریم فوتبالیست‌ها را به دو گروه تقسیم کنیم: بریتانیایی و اروپایی. تونی آدامز، دیوید بتی و تونی کاسکارینو بازیکنانی بریتانیایی هستند و کریس وادل، جان بارنز و اریک کانتونا بازیکنانی اروپایی. در گذشته هم داستان همین‌جور بوده است. انگلیسی‌هایی مثل جک چارلتون، نورمن هانتر و نابی استایلز و اروپایی‌هایی مانند لیام برادی، گلن هادل و اوسی آردلیس. این واژه‌ها ربطی به جغرافیا هم ندارند. حتی ران گرین‌وود برزیلی‌ها را اروپایی‌های فوق‌العاده لقب داده بود! (درواقع برزیلی‌ها اروپایی‌تر از اروپاییان هستند و خودشان دوست دارند تغییر کنند.)