کتاب حماسهٔ حسینی، اثری دوجلدی است که برای اولین بار در سال ۱۳۶۳ هجری شمسی در سه جلد رقعی به انتشار رسید؛ اما نسخهٔ فعلی آن که حاصل ویراست دوباره در سال ۱۳۷۷ است، نسخه‌ای دوجلدی است. حماسهٔ حسینی، اثری است که همزمان در ژانرهای مذهبی و تاریخی قرار می‌گیرد. البته از نظر فرمی، حماسهٔ حسینی (در جلد اول) شامل واگویه‌هایی از استاد شهید، آیت‌الله مرتضی مطهری است که در مجالس سخنرانی و وعظ او گفته می‌شده و سپس بعد از شهادت او به تقریر درآمده است. جلد اول این کتاب از ۴۱۶ صفحه در قطع رقعی تشکیل شده است. نسخه‌ای که توسط انتشارات صدرا چاپ گردیده و تاکنون بیش از ۸۰ بار با تیراژهای بالا تجدید انتشار شده است و عملا با محبوبیت بالایش ما را به خرید کتاب حاضر مجاب می‌کند.  

موضوع جلد اول از کتاب حماسهٔ حسینی

هر موضوعی از پیچ و خم‌ها و نقاط کوری در زوایای دید انسان تشکیل می‌شود که ممکن است با وجود سال‌ها تحقیق، پژوهش یا مطالعه از چشم انسان دور بماند. برای مثال حتی مایی که در یک جامعهٔ اسلامی به دنیا آمده، پرورش یافته و به بلوغ فکری هم رسیده‌ایم، هر چه‌قدر هم که فکر کنیم امام حسین(ع) را شناخته‌ایم، باز ممکن است نسبت به برخی از مسائل مربوط به او ناآگاه باشیم و یا حتی دید غلطی پیدا کرده باشیم. مراجعه به کتاب‌هایی که دید درست‌تر، مستندتر و متقن‌تری را ارائه می‌دهند، علی‌الخصوص در حوزهٔ آثار تاریخی و مذهبی که در پیش چشم ما نیستند، کار درستی است. اما بعضا در یک حوزهٔ خاص، مانند اتفاقات کربلای ۶۱ هجری قمری و واقعهٔ عاشورا، آن‌قدر از تاریخ واقعه گذشته و آن‌قدر افراد زیادی، با سواد کم و زیاد، اثری روی آن گذاشته‌اند، که بعضی اشتباهات به صورت باور عمومی درآمده‌اند و باید صرفا توسط یک متخصص، بررسی و زدوده شوند. یکی از این متخصص‌های دلسوز و فرهیخته، مرتضی مطهری است. او در مجموعهٔ سخنرانی‌هایی که معمولا در ماه محرم و صفر داشت، به جای تکرار مکررات و بازخوانی دوبارهٔ همهٔ آن چیزهایی که از زندگی امام حسین(ع) می‌دانیم، به تحقیق و پژوهش، اعتبارسنجی وقایع، بالا و پایین کردن سندها و نهایتا ارائهٔ دقیق‌ترین اسناد واقعهٔ عاشورا می‌پرداخت. اما دیگر دغدغهٔ مطهری، علاوه بر دقت احادیث، روایات و داستان‌های عاشورا، عمیق بودنِ آن‌ها بود؛ به نحوی که او بسیاری از زمان سخنرانی‌هایش را به شرح، تفسیر و تحلیل نکات معنوی و غیر جنگی واقعهٔ عاشورا اختصاص می‌داد.

بخش‌های جلد اول کتاب حماسهٔ حسینی

کتاب حاضر از هفت بخش کلی و زیربخش‌ها (یا همون فصول) متعددی تشکیل شده است. بخش اول کتاب با نام «حماسهٔ حسینی»، مجموعهٔ سه سخنرانی مرتضی مطهری که در سال ۱۳۴۷ در حسینیه ارشاد ایراد شده است را دربر می‌گیرد. بخش دوم هم در حسینیه ارشاد ایراد شده و یکی از جذاب‌ترین بخش‌ها و بکرترین بخش‌های حماسهٔ حسینی است که حتی بیرون از کتاب هم در شبکه‌های اجتماعی و نشریات گوناگون بازنشر می‌یابد؛ این بخش عنوان «تحریفات در واقعهٔ تاریخی کربلا» را داراست. بخش سوم، یکی از فلسفی‌ترین بخش‌های کتاب است و با تقریر سخنرانی‌های سال ۱۳۵۶ مطهری در کانون توحید، مسئلهٔ «ماهیت قیام حسینی» را واکاوی می‌کند. بخش بعدی نیز تقریبا به عمق بخش سوم است، با این تفاوت که به جای واکاوی کردن مسائل ماهوی و معنوی، اتفاقات عاشورا را به چالش معنوی می‌کشاند و بازخوانی می‌کند. شعارهای عاشورا، بخش پنجم کتاب است؛ سخنرانی معروفی که با گریهٔ شدید مرتضی مطهری همراه بود و در مسجد جامع نارمک ایراد شده بود. دو بخش انتهایی کتاب نیز مربوط به عناصر مهم موجود در واقعهٔ عاشورا، اعم از امر به معروف، نهی از منکر و عناصر تبلیغی هستند.

آشنایی با مرتضی مطهری، نویسندهٔ کتاب

همان‌طور که می‌دانید، نمی‌شود مطهری را نویسندهٔ این کتاب دانست؛ زیرا مجموعهٔ سخنرانی‌های او پس از شهادتش توسط دوستداران، شاگردان و نزدیکان او جمع‌آوری شده و به چاپ رسیده است. شاید بتوانیم او را نویسندهٔ غیرمستقیم کتاب بدانیم؛ اما قطعا عنوان مولف، سازگاری بیشتری با کاری که صورت گرفته دارد. از طرفی، مرتضی مطهری نیاز خاصی به معرفی شدن ندارد؛ زیرا بعید است که هر مخاطبی، این معلم، واعظ، پژوهشگر و روحانی بلندمرتبه را نشناسد. مطهری در طول ۶۰ سال زندگی خود و قبل از ترور شدن توسط گروهک فرقان، مقالات، رساله‌ها و کتاب‌های زیادی نوشت که از بین آن‌ها می‌توانیم به آثاری هم‌چون «آزادی معنوی»، «انسان کامل»، «جاذبه و دافعهٔ علی»، «داستان راستان» و… اشاره داشته باشیم.

جملاتی از جلد اول کتاب حماسهٔ حسینی

دستور آن‌ها برای این است که بلکه پرتویی از روح حسین‌بن علی در روح ما و شما بتابد. اگر اشکی که ما برای او می‌ریزیم –قبلا عرض کردم- در مسیر هماهنگی روح ما باشد، روح ما پرواز کوچکی با روح حسینی بکند، ذره‌ای از همت او، ذره‌ای از غیرت او، ذره‌ای از حرّیت او، ذره‌ای از ایمان او، ذره‌ای از تقوای او، ذره‌ای از توحید او در ما بتابد و چنین اشکی از چشم ما جاری شود، آن اشک هر چه دلتان بخواهد قیمت دارد. اگر گفتند به اندازهٔ یک بال مگسش هم یک دنیا ارزش دارد، باور کنید. اما نه اشکی که برای نفله شدن حسین باشد، بلکه اشکی که برای عظمت حسین باشد، برای شخصیت حسین باشد.

«اینکه من تاکید می‌کنم که حماسهٔ حسینی و حادثهٔ کربلا و عاشورا باید بیشتر از این جنبه مورد استناد ما قرار بگیرد، به خاطر همین درس‌های بزرگی است که این قیام می‌تواند به ما بیاموزد. من مخالف رثاء و مرثیه نیستم، ولی می‌گویم این رثاء و مرثیه باید به شکلی باشد که در عین حال آن حس قهرمانی حسینی را در وجود ما تحریک و احیا کند. حسین‌بن علی در آن زمان یک سوژهٔ بزرگ بود؛ هرکسی که می‌خواست در مقابل ظلم قیام کند، شعارش «یا لثارات الحسین» بود.

بوعلی سینا افتخار اسلام است؛ خواجه نصیرالدین افتخار اسلام است؛ صدرالمتالهین افتخار اسلام است؛ شیخ بهایی افتخار اسلام است؛ میرداماد افتخار اسلام است… ماها کی هستیم؟ ما چه ارزشی داریم؟ ما را اگر اسلام بپذیرد که اسلام افتخار ما باشد، اسلام اگر بپذیرد که به صورت مدالی بر سینهٔ ما باشد، ما خیلی هم ممنون هستیم. [آخر] ما شدیم مدالی به سینهٔ اسلام؟! ماها ننگ عالم اسلام هستیم؛ اکثریت ما مسلمان‌ها ننگ عالم اسلام هستیم. پس تعارف‌ها را کنار بگذاریم؛ آن‌ها تعارف است…