خداحافظ گاری کوپر

خداحافظ گاری کوپر یکی از پرطرفدارترین نوشته‌های رومن کاتسف با نام مستعار رومن گاری در ایران است. او این رمان را در سال ۱۹۶۹ با نام اولیه «ولگرد اسکی باز» منتشر میکند. ۴ سال پس از انتشار آن توسط سروش حبیبی در سال ۱۳۵۱ شمسی به فارسی برگردانده می‌شود و در دسترس خوانندگان قرار میگیرد.

«از همین می‌ترسم که به کسی یا چیزی عادت کنی اون وقت اون کسی یا اون چیز قالت بذاره. اون موقع دیگه هیچی برات باقی نمی‌مونه، میفهمی چی میخوام بگم؟ از کسایی که می‌ذارن میرن خوشم نمیاد واسه همین اول از همه خودم میرم این طوری خاطر جمع تره! “

« خداحافظ گاری کوپر» را به عنوان کتابی سرشار از جملات طلایی می‌شناسند که بارها دستمایه مجازی نویسان قرار گرفته است. کتابی سیاسی-عاطفی که رگه‌های پرشمار طنز آن را همراهی کرده و با فلسفه گاهی به گاهی بین سطرها تعادلی منطقی ایجاد می‌کند.

کتاب سرگذشت پسری جوان و جذاب به نام لنی که آمریکا را در بحبوحهٔ حوادث دهه ۶۰ میلادی در مخالفت با نظام حاکم بر امور سیاسی و اجتماعی و سیاست‌های امپریالیسمی‌اش در مقابل ویتنام، رها کرده، از هیاهو گریخته به زندگی ماشینی پشت پا زده و طبیعت را مامنی بی‌چون و چرا یافته و با چوب اسکی‌هایش در ارتفاعات سوئیس جا خوش کرده است. از هر مسئولیتی فارغ است، از پایبندی می‌گریزد و تنها شهروند دنیای تفکرات خود است، به انزوا خو کرده و درگیر روابط انسانی نمی‌شود تا با دختر دیپلماتی لیبرال آشنا می‌شود.

جسی طبیعتی متفاوتی با لنی دارد. در پی معناست، دانشجویی که میخواهد به مفاهیم زندگی ورود کند، از گروه و تلاطم‌هایش واهمه‌ای ندارد، عضو انجمن حمایت از حیوانات هست و به طور کلی پویایی جسی در تقابل کامل با ایستایی لنی است که به مرور توازنی بین بی‌باکی جسی و بی‌تفاوتی لنی برقرار می‌شود.

برف، تعلق و چیزهای دیگر

آغاز کتاب در سرمای کوهستان و محیطی پوشیده از برف است، رگباری از جملات قصار در خلال بحث‌های نسبتا سنگین سیاسی، گرما بخش قسمت‌های ابتدایی کتاب می‌شود. فضاسازی به دقت صورت می‌گیرد و صحبت از حوادث جهان شمول در حال وقوع با زبان طعنه و استهزا ریتمی منظم پیدا می‌کند و خواننده با افکار انتقادی باگ مورن رو به رو می‌شود.

شخصیت پردازی لنی و اضافه شدن سایر شخصیت‌ها کشش خوبی ایجاد می‌کند، در میانهٔ کتاب تم احساسی داستان را از یکنواخت شدن نجات می‌دهد، از کوه به زمین میاییم، فضا تغییر می‌کند به دنیای جسی وارد می‌شویم، با پدرش همراه شده و شخصیت‌های دیگر را درک می‌کنیم. از فعالیت‌های گروهی جسی و دغدغه‌هایش آگاهی می‌یابیم و او را دختری صاحب اراده تلقی می‌کنیم.

کشمکش در درون لنی شکل می‌گیرد ولی او تکلیف خود را می‌داند، باید از قید تعلق آزاد بماند ولی برای کسی که به اسکی و چوب‌هایش وابسته است شاید تناقضی گفتاری محسوب شود. لنی از سرنوشت گریزان است. از مغولستان خارجی و ماداگاسکار و دیگر تمثیل‌های جبری و این تلاطمات ذهنی او را در قسمت انتهایی کتاب بر دو راهی سرنوشت سازی قرار داده، همچنان که نویسنده مخاطب را با معمایی رو به رو کرده است، خالق اثر به صورت کاملا بی‌پروا گاه مستقیم و گاه با لحنی کنایی به جریانات حاکم بر زمانه خود حمله می‌کند و با کلامی طنز آلود و گیرا، بدون اطناب سخن و اتلاف وقت نسخه‌شان را می‌پیچد و انسانیت را در جایگاهی فرا جناحی تصور می‌کند چون:

«کلمه‌ها دشمن شماره یک بشرن، چون همه جوره میشه پس و پیششون کرد،  بهش میگن ایدئولوژی»

نقل قول‌ها:

آزادی؟ اصلا میفهمی داری چی میگی؟ اول میگی عشق بعد میگی آزادی این دو تا که باهم جور در نمیان باید انتخاب کنی یا این یا اون آزادی از قید تعلق چیز فوق العاده‌ای است، وقتی از قید تعلق آزادی یعنی تنهایی نه طرفدار کسی هستی، نه ضد کسی. وقتی به آن رسیدی از هرچیزی که فکر کنی بهتر است، یادتان نرود آزادی از قید تعلق.

آدم در بیست سالگی انتخاب نمیکند، چون در بیست سالگی فکرها تازه‌اند و قهار. در بیست سالگی آدم حقایق میبیند و متوجه نیست آنچه که دیده است حقیقت نیست فقط زیبایی است.

بهترین آدم‌ها همان بودند که او هرگز ندیده بود.

یکی از مسخره‌ترین فرمول‌های روانشناسی جدید این است که میگوید: علت می‌خواری معتادان این است که نمیتوانند خود را با واقعیت وفق دهند و کسی نیست به این‌ها بگوید: کسی که بتواند خود را با واقعیت‌ها وفق دهد یک بی‌درد احمق بیش نیست.