هزار خورشید تابان عنوان رمانی است نوشتهٔ خالد حسینی، نویسندهٔ افغان-آمریکایی که با بادبادک‌باز کتاب قبلی و موفق خود به جامعهٔ ادبی معرفی شد، کتابی که به بیش از چهل زبان زندهٔ دنیا ترجمه شده و اقتباسی سینمایی نیز از روی آن انجام شده است. این رمان که نخستین‌بار در سال ۲۰۰۷ به چاپ رسیده، به سرنوشت دو زن به نام‌های مریم و لیلا را به صورت موازی می‌پردازد، زن‌هایی که با وجود اختلاف سنی و داشتن سبک زندگی و اندیشهٔ متفاوت و بزرگ شدن در دو محیط کاملاً متفاوت با یکدیگر، دست سرنوشت آن‌ها را در یک نقطه به هم می‌رساند و در جایی از داستان، ناگهان آرمان‌های مشترکی پیدا می‌کنند که روایت این آرمان‌ها و دوستی‌ای که از دل یک نفرت و دشمنی شکل گرفته، نیمهٔ دوم کتاب را تشکیل می‌دهد. جنگ، تاریخ معاصر افغانستان، جنبهٔ اجتماعی زندگی در سه دورهٔ تاریخی مختلف و مشکلات زنان، از مضمون‌هایی هستند که کتاب به آن‌ها می‌پردازد. خالد حسینی، خودش در صحبت‌هایش عنوان کرده که هزار خورشید تابان، ادای دین اوست به زنان سرزمینش و آنچه تندباد سرنوشت افغانستان، به سر آن‌ها آورده است. هزار خورشید تابان با ترجمهٔ مهدی غبرائی و توسط نشر ثالث منتشر شده است.  

یک تاریخ‌نامهٔ ۵۰ ساله

کتاب به سه بخش تقسیم شده، و دارای ۵۱ فصل است. این سه بخش، هرکدام تقریباً یک فصل زمانی محسوب می‌شوند و درواقع، جداکنندهٔ یک دورهٔ تاریخی در افغانستان، از دورهٔ دیگر هستند. کتاب از سویی، صرفاً داستانی است با مضمونی زنانه که مخاطب عام را با سرنوشت دو قهرمان خود، مریم و لیلا همراه می‌کند؛ و از سویی دیگر می‌توان به آن به شکل اثر تاریخی نگاه کرد. درواقع کتاب، یک دورهٔ پنجاه ساله از تاریخ معاصر افغانستان را در خود جای داده است که به ترتیب عبارتند از دورهٔ نفوذ شوروی به افغانستان، دوران مجاهدین و سپس شکل‌گیری و به قدرت رسیدن طالبان. بنابراین برای مخاطب ناآشنا با تاریخ معاصر افغانستان و وضعیت جنگ و قدرت‌گیری حکومت‌های مختلف، کتاب از نظر بار اطلاعات عمومی سیاسی تاریخی‌ای که عرضه می‌کند نیز می‌تواند بسیار مفید باشد و شروعی باشد برای داشتن مطالعاتی گسترده‌تر در این زمینه.

از دل خاکستر

نویسنده درواقع کوشیده با ترسیم فضای زندگی تحت سلطهٔ حکومت‌های مذهبی رادیکال و همچنین نمایش فضای جنگ و آشوب‌های مربوط به آن، همزمان هم از چنین وضعیتی یک نقد اجتماعی داشته باشد و هم با ایجاد یک بافت خیلی رئال و نزدیک به زندگی واقعی، دوربینش را بدهد دست خوانندهٔ ناآشنا با چنین وضعیتی و بگذارد او خودش از نزدیک، چنین فضاهای دردناک و سختی را لمس کرده و تجربه کند و برود توی دل آتش.
اما جدا از این نگاه تاریخی سیاسی و نقدی که نویسنده به وضعیت موجود دارد و کوشیده تناسب موجود بین بار تاریخی و بار داستانی کتاب را، حفظ و برقرار کند، می‌شود گفت کتاب بیش از هر چیز یک اثر زنانه است که در بخش اول خود، مریم را به خواننده معرفی می‌کند، در بخش دوم می‌رود سراغ لیلا و در بخش سوم، به طور موازی هر دوی این زن‌ها زندگی‌شان در نظر خواننده اهمیت پیدا می‌کند و دانای کل به هر دوی آن‌ها نزدیک می‌شود. تماشای جهان با دو نگاه متفاوت از سوی مریم و لیلا که یکی در فضایی بسته بزرگ شده و در سن پایین به همسری مردی متعصب درآمده، و دیگری در خانواده‌ای آزاد و روشنفکر رشد کرده و نماد یک دختر امروزی است، از ویژگی‌های جذاب کتاب است، هرچند که این جذابیت، در جاهایی آن‌قدر با اندوه و غصه همراه است که خواندن برخی از قسمت‌ها ممکن است برای مخاطب، سخت و تلخ و دردناک باشد؛ اما از طرفی، ترسیم این فضای تلخ و اندوهناک به این ملموسی، هنر نویسنده است که با قلم توانای خود، می‌تواند حتی مخاطب کاملاً دور از فضای جنگ و جهان سوم را، به دل حادثه ببرد و زیر سقف مشترک مریم و لیلا بنشاند تا همراه آن‌ها، خون و درد و تحقیر و برخاستن از دل خاکستر را، تجربه کند.