عوارض جانبی

سردرد، بی‌حالی، سرگیجه، پوچی!

اکثر طرفداران وودی آلن به دو دلیل فیلم‌هایش را می‌بینند:

۱. بانمک بودن، ۲. بی‌معنایی در عین گفتن حقیقت!

این کارگردان و بازیگر طنزپرداز آمریکایی که حالا بخش مهمی از سینمای طنز را مدیون خود کرده، در بین سال‌های میانهٔ دههٔ هشتاد میلادی در آمریکا داستان‌های کوتاهی را در نشریات مختلف چاپ می‌کرد. این داستان‌های کوتاه طی سال‌های ۸۰-۱۹۷۵ کامل شد و «عوارض جانبی» نام مجموعه‌ای است که از کنار هم قرار گرفتن این آثار به قلم وودی آلن به چاپ رسیده است.

این مجموعه داستان را می‌توانیم نسخهٔ نوشتاری فیلم‌های او بدانیم؛ همان سبک شوخی‌ها، ری‌اکشن‌ها و نتیجه‌گیری‌های عیان و پنهان فلسفی؛ همگی از نوع وودی آلنی!

سبک کار وودی آلن و منطق نوشتاری او باعث ایجاد قصه‌های ابزورد می‌شود و طراحی طنزگونهٔ او برای این داستان‌ها، ناامیدی را تبدیل به یک سرگرمی حداقل چند دقیقه‌ای برای مخاطبش می‌کند!

این هشت داستان کوتاه قبل از جمع‌آوری در روزنامه‌های معتبری مثل «نیویورک تایمز»، «نیویورکر» و «نیو ری‌پابلیک» منتشر می‌شدند و عبارت‌اند از:

به یاد «نیدل‌من»، محکوم، دریغ از سرنوشت، توجیه بنده، خطر بشقاب پرنده‌ها، فصل کاگل‌ماس، سخنرانی من برای فارغ التحصیلان، رژیم.

درآوردن شور از طنز شیرین

هرکدام از هشت داستان این کتاب موضوع و شخصیت‌های متفاوتی دارند و حتی در زمان‌های مختلفی روایت می‌شوند. پس چه چیزی این داستان‌ها را در یک مجموعه می‌گنجاند؟

هر داستان به نحوی محتوای موردنظر آلن را به ما می‌رساند؛ از دیدگاه‌های یک فرد عادی که نسبت به جامعه دید بسیار تاریکی دارد حرف می‌زند، به نقد باورهای سیاسی و هنجارهای اجتماعی می‌پردازد که انسان‌ها را وادار به مبارزه با همه‌چیز می‌کند و حتی با ورود به فلسفه، خودش را جای سقراط و در حبسِ قبل از اعدام تصور می‌کند!

وودی آلن بیش از حد واقع‌گرایی را در راس کار قرار می‌دهد و در عین حال دلش می‌خواهد مثل تمام آدم‌هایی که خودش می‌گوید، به هر بهانه‌ای از واقعیت فرار کند.

جمله‌های جالب و معناداری که از فیلم‌هایش به این داستان‌ها سرایت کرده هم، به زیبایی‌های ظاهری این کتاب اضافه می‌کند:

«دنیا به دو دسته تقسیم شده؛ آدم‌های خوب و بد.

آدم‌های خوب راحت‌تر می‌خوابند، اما ظاهراً آدم‌های بد از ساعات بیداری لذت بیشتری می‌برند!»

در کنار لذت‌بخش کردن متن داستان، این جمله‌ها در عین اختصار، شاید بهترین راه شناخت شخصیت و افکار وودی آلن باشد. او بارها و بارها با زبان طنز و حرف‌های دل‌نشینش، با موضوعات تکراری بازی می‌کند چون عقیده دارد این بلایی است که زندگی سر انسان‌ها می‌آورد!

نویسنده شخصیت‌هایی برای داستان‌هایش انتخاب می‌کند که تکلیف خودشان را نمی‌دانند؛ دست به کارهایی زده‌اند که هیچ دلیلی برایش ندارند، یا این‌که مثل سقراط، حرف‌های خود دربارهٔ روح و مرگ و ابدیت را به سخره می‌گیرند!

او وقایع را هرجور که بخواهد تعبیر می‌کند. می‌تواند برای یک اتفاق دلیلی بیاورد و شما را قانع کند؛ یا این‌که می‌تواند همان اتفاق را جوری تکذیب کند که فکر کنید اصلاً وجود نداشته است!

فیلم‌های وودی آلن به یک مولفهٔ دیگر هم مشهوراند؛ عاشقانه بودن، البته آن‌هم وودی آلنی. عشقی که از سر جبر تحمیل می‌شود اما تلخی‌اش هرقدر هم که باشد، طنز او را دوام نمی‌آورد. در «عوارض جانبی» از قرص‌های عشق و فلسفه‌ای می‌گوید که شخصیت‌های روان‌پریش برای کم کردن درد خود روزی سه تا بالا می‌اندازند، اما عوارض جانبی‌اش همچنان گریبان‌گیرشان است!

از نشریه تا اسکار

وودی آلن در سال ۱۹۳۵ میلادی در آمریکا به دنیا آمد و امروزه یکی از قدیمی‌ترین و صاحب‌سبک‌ترین کارگردان‌های زندهٔ دنیاست! نام اصلی‌اش «آلن استوارت کونیگزبرگ» بود و وقتی به‌عنوان یک نوازندهٔ کلارینت در یک برنامهٔ تلویزیونی فعالیت می‌کرد، برای راحتی نام «وودی هرمن»، نوازندهٔ مشهور این ساز را انتخاب کرد. سال‌ها در حوزهٔ موسیقی فعالیت می‌کرد و آلبوم هم منتشر کرد. سپس تصمیم گرفت بازیگری را امتحان کند که شخصیت و طنزپردازی منحصر به فردش، توجه‌ها را به سرعت جلب کرد.

او کارش را با نوشتن داستان‌های کوتاه شروع کرده بود و حالا به عنوان کمدین و کارگردان طنز روی صحنه می‌رفت. از کودکی عاشق ساز کلارینت بود و تا بزرگسالی اجرا هم می‌کرد و حتی زمانی که برای فیلم آنی هال برندهٔ اسکار بهترین کارگردانی شده بود، ترجیح داد به اجرای هفتگی‌اش برود تا به هالیوود!

او در مجموع ۱۹ بار نامزد اسکار شده و ۳ بار جایزهٔ بهترین فیلم‌نامه را برده است. وودی

آلن تابه‌حال بیش از ۲۵ کتاب نوشته و ۶۷ فیلم را کارگردانی کرده است.