واقع نگری

همه‌چیز را همگان دانند و همگان معمولاً در اشتباه‌اند!

حتماً تابه‌حال ویدیوهایی از سخنرانی‌های TED را در اینستاگرام یا شبکه‌های تلویزیونی دیده‌اید. تمام این جلسات حول ایده‌پردازی‌های افراد کارکشته‌ای می‌چرخد که تحلیل آماری و پروژه‌های پژوهشی بزرگی را شروع کرده‌اند و حالا در تمام دنیا نتیجه‌اش را با دیگران درمیان می‌گذارند.

یکی از این پژوهش‌گران «هنس روسلینگ» است که کتاب «واقع‌نگری» را از مجموعهٔ تحقیقات و سخنرانی‌هایش گردآوری کرده است. «روسلینگ» یک پزشک و محقق آماری سوئدی است که در سال ۲۰۰۵ میلادی موسسهٔ «گپ‌مایندر» را در راستای بینش حقیقت‌محور راه‌اندازی کرده و حالا در این کتاب تجربه‌های هجده سالهٔ خود و تیم تحقیقاتی‌اش را جمع‌آوری کرده است. در دنیای امروز که بستر وبسایتی هم به گسترش کتاب و کتاب‌خوانی کمک بزرگی کرده، «واقع‌نگری» جای خالیِ یک کتابِ ارزشمند ولی ساده و همه‌فهم، با لحنی روان و توضیحات شفاف، آن‌هم بینِ این حجم از رمان و آثار هنری و فلسفی را پُر می‌کند! همین راهکارهای درست و آموزشِ مرحله‌به‌مرحلهِ ذهنِ خواننده است که این اثر را به یکی از پرفروش‌ترین کتاب‌های سایت آمازون و یکی از مهمترین کتاب‌های مدنظر «بیل گیتس» تبدیل کرده است. «روسلینگ» تکنیک‌های سخرانی‌اش را به قلمِ خوبی درآورده و البته ترجمهٔ «عاطفه هاشمی» و «سید حسن رضوی» برای نشر میلکان هم به شفافیت و رساییِ کتاب برای فارسی‌زبانان افزوده است.

روی جلد عنوان شده که این کتاب با ارائهٔ ۱۰ دلیل، ما را با غرایزی آشنا می‌کند که ناخودآگاه، ذهنمان را به سمت استنتاج‌هایی معیوب و غیرمنطقی می‌برد. «واقع‌نگری» در بدو کار با ۱۳ سوال سادهٔ سه‌گزینه‌ای اطلاعات شما را به چالش می‌کشد؛ سوالاتی نظیر چگونگی افزایش گرمایش زمین، مقدار گسترش بیماری‌ها و تسهیلات درمانی، خط فقر، جمعیت جهان و… اما در خلال پاسخ به این سوالات، قطعیت شما در پاسخ‌هایی که داده‌اید را رد می‌کند! البته «هنس روسلینگ» بلافاصله ما را از نگرانی درمی‌آورد؛ چرا که به‌گفتهٔ او هرچه از مردمی با تحصیلات و سطح اطلاعات عادی به سمت افراد بانفوذ و سیاستمداران و دانشمندان و برندگان جوایز بزرگ علمی می‌رویم، این وضعیت رو به وخامت می‌رود! او می‌گوید که شاید به‌روز نبودن، دوری از رسانه، مطالعهٔ کم و تجربیات محدود، ما انسان‌ها را به قضاوت اشتباه وا می‌دارد؛ اما با ادامه تحقیقاتش به این می‌رسد که دلیلی عمیق‌تر در پشت تمام این‌ها نهفته است؛ یک توجیه ژنتیکی و غریزی. او در طی سال‌ها به‌همراهِ پسر و عروسش «اولا و آنا روسلینگ» در سرتاسر جهان با اختراع متُدهای تحقیقاتی و آمارگیری، درپی کشف دلیل این جهل خاموش بوده است و کتاب «واقع‌نگری» را به امید ریشه‌کن کردنِ این بیماریِ فراگیرِ بشری منتشر کرده است؛ تمام تلاش «روسلینگ» بر این است که خواننده را با اشتباهات رایج در هر زمینه‌ای آشنا کند؛ بنابراین در هر بخش، مثال‌های بی‌شماری از انواع نتیجه‌گیری‌های نادرست برایمان می‌آورد که احتمالاً در بین آن‌ها به جواب خودمان هم برمی‌خوریم!

«روسلینگ» به ما نشان می‌دهد که حتی جواب‌های تصادفی که با آزمایش بر روی شامپانزه‌ها به دست آمده، تقریباً از تمام نتایج انسانی به واقعیت نزدیک‌تر بوده است! پس با ارائهٔ این نتایج دریچه‌ای برای کشف چرایی این گره به روی خواننده باز می‌کند و با توضیح بعضی فکت‌های روان‌شناختی و گریز به ریشه‌هایی که در غریزهٔ ما انسان‌هاست، ما را به سمت خودآگاهیِ به‌مراتب گسترده‌تری می‌برد.

مثلاً با فجایع زیست‌محیطی که زمین در چند سال اخیر متحمل شده، لابد فکر می‌کنیم که زمین دیگر صد سال آینده را هم نخواهد دید! اما نویسنده یک شعار سازنده دارد که همه‌چیز را از شعاری شدن دور می‌کند: «چیزی را باور کنیم که برایش دلایل مستحکم منطقی داشته باشیم»

روسلینگ به ما یاد می‌دهد تا از اخبارِ دریافتیِ نادرست، نتیجه‌گیریِ درستی کنیم چرا که جواب همیشه روبه‌روی ما است. نویسنده با تحلیل‌های آماری دقیق و ارزیابی شده، نگاه با پیش از هر چیز به مسالهٔ «امیدواری» تغییر می‌دهد.