فلسفه تنهایی

فلسفه همیشه در جوامع مختلف دنیا حضور داشته، اما مردم همیشه با آن قهر بوده‌‎اند! وقتی در جامعه از فلسفه حرف می‌زنیم، مردم به یاد مفاهیم سخت و پیچیدهٔ انتزاعی و غیرقابل هضم می‌افتند که هیچ جذابیتی ندارند. طبیعی‌ست که رمان‌ها در این مواقع مورد بهتری باشند که سراغ آن‌ها برویم؛ چون هم کشش داستانی دارند و جذاب‌ترند، هم برای خواندن آن‌ها نیازی به فکر کردن بیش از حد نیست. اما این باور غلط باید شکسته شود. ما باید بدانیم که فلسفه چیز غریبی نیست؛ بلکه تمام موضوعاتی که در روز به آن‌ها فکر می‌کنیم، نتیجه‌ای نمی‌گیریم و باعث گیج شدنمان می‌شود، به فلسفه برمی‌گردد. از این رو کتاب «فلسفهٔ تنهایی» که در مجموعه‌ای با آثار مشابه قرار دارد، با هدف آشتی دادن عموم جامعه با فلسفه، پا به عرصهٔ کتاب گذاشته است. این کتاب تلاش می‌کند تا با ساده‌ترین زبان ممکن، عقاید و ایده‌های فلاسفهٔ مختلف جهان دربارهٔ مسئلهٔ تنهایی را، برای ما خوانندگان روشن کند. تنهایی یکی از دغدغه‌های اصلی ما انسان‌هاست و وقتی پا به جهان واقعی می‌گذاریم، می‌فهمیم که ناچاریم دربارهٔ آن بدانیم؛ دربارهٔ این‌که باید چگونه هویت واقعی خود را پیدا کنیم یا بسازیم، چرا تنهایی برای ما احساس رنج و ترس را به‌همراه دارد، و متفکران بزرگ چه راه‌هایی را برای کم کردن این رنج و رهایی از آن پیشنهاد می‌دهند.

دربارهِی کتاب فلسفهٔ تنهایی

کتاب فلسفهٔ تنهایی در سال ۲۰۱۶ منتشر شد. لارس اسونسن نویسندهٔ این کتاب، یکی از برجسته‌ترین نویسندگان فلسفه در دههٔ اخیر است که توانسته با نگارش کتاب‌هایی با مضمون فلسفه، اما به زبان ساده و با مثال‌هایی خودمانی، پیوند محکمی بین مردم عادی و فلسفه ایجاد کند. انیشتین می‌گوید «اگر نمی‌توانید چیزی را برای مادربزرگتان توضیح بدهید، آن مفهوم را خوب نیاموخته‌اید!». پس می‌توانیم لارس اسونسن را نویسندهٔ بسیار موفقی بدانیم، چون توضیح مسائل و استنتاج‌های پیچیدهٔ فلسفی برای افرادی که هیچ تحصیل یا مطالعه‌ای در این زمینه ندارند، اصلاً کار ساده‌ای نیست. کتاب فلسفهٔ تنهایی در ایران توسط شادی نیک‌رفعت به فارسی ترجمه شده و انتشارات گمان چاپ و انتشار آن را در ایران به عهده داشته است. این انتشارات در چند سال اخیر آثار فلسفی دیگری را هم منتشر کرده که همگی آن‌ها در مجموعهٔ خرد و حکمت زندگی قرار می‌گیرند؛ آثاری مثل فلسفهٔ دوستی، اندر مزایای تنبلی، تجربه و هنر زندگی، اعتراف، دربرابر استبداد، قدرت بی‌قدرتان، کی بود کی بود؟ ، نظر به درد دیگران و پیاده‌روی و سکوت. فلسفهٔ تنهایی ابتدا دربارهٔ مفاهیمی بحث می‌کند که به جوهره و چیستی تنهایی می‌پردازد، ترس‌های ما را از نظر فلسفی و روانی بررسی می‌کند، اعتباربخشی ما به دیگران و ارزش و اعتمادی که نسبت به خود می‌دهیم را به چالش می‌کشد، و ما را به این سمت می‌برد که آمادگی و پیش‌زمینه‌ای برای پیدا کردن ارتباط دغدغهٔ تنهایی با مسائل دیگر و روابط اجتماعی‌مان داشته باشیم. تنهایی می‌تواند بسیار مخرب و آزاردهنده باشد و انسان را به جنون بکشاند. گاهی ممکن است فکر این‌که تنهایی با طبیعت ما انسان‌ها گره خورده، برایمان وحشتناک و غیرقابل تحمل باشد؛ به همین دلیل روابط کاری، عاطفی و دوستانهٔ ما هم خدشه‌دار می‌شود و حتی ممکن است خسارات جبران‌ناپذیری را به همراه داشته باشد. اما لارس اسونسن از دانش فلسفی و تجربه‌های شخصی زندگی خودش، بهره می‌گیرد تا به ما نوید بهتر شدن شرایط را بدهد. با فلسفه‌ای که او برایمان مطرح می‌کند، می‌توانیم به طرز چشمگیری تنهایی خود را بپذیریم، خودمان را بیشتر دوست بداریم و برای خودمان ارزش و اهمیتی حقیقی قائل باشیم؛ نه صرفاً ارزش‌های ساختگی که از سمت نزدیکان و جامعه به ما تحمیل شده است.

جملاتی از کتاب فلسفهٔ تنهایی

همیشه فاصلهٔ عمیقی میانِ درک و احساسِ خودمان و درک و احساس دیگران از ما وجود دارد و ما همیشه بر این تفاوت آگاه هستیم. ما در فکر خودمان، خودمان را به‌گونه‌ای درک و احساس می‌کنیم که هیچ شخص دیگری نمی‌تواند آن درک و احساس را نسبت به ما داشته باشد. از این منظر، احساس تنهایی چیزی نیست که اصولاً در غیاب افراد دیگر رخ دهد؛ بلکه در حضور دیگرانی رخ می‌دهد که آدم احساس می‌کند با آن‌ها بسیار فاصله دارد.

چرا احساس تنهایی این‌همه دردناک است؟ احساس تنهایی چیزی را دربارهٔ خودمان بر خودمان و جایگاه‌مان در این جهان، آشکار می‌کند. احساس تنهایی به ما می‌گوید که چقدر ما در طرح کلی‌ترِ جهان، ناچیز هستیم.

دیگران فقط تا آن اندازه می‌توانند متوجه تنهایی ما شوند که ما خودمان آن را به نمایش می‌گذاریم. هیچ کسِ دیگری نمی‌تواند به زور خودش را داخلِ تنهایی ما کند و آن را محو سازد.

اما ما همیشه می‌توانیم کسی را به داخلِ تنهایی‌مان راه دهیم.

و درست در همین نقطه است که دیگر تنهایی وجود نخواهد داشت و جایش را جمع می‌گیرد.