درمان شوپنهاور

شوپنهاور در گروه‌درمانی

«درمان شوپنهاور» یکی از موفق‌ترین آثاری است که روان‌پزشک و گروه درمانگر آمریکایی «اروین د. یالوم» تابه‌حال در زمینهٔ روان‌درمانی و فلسفه منتشر کرده است و با قلم روان و قابل هضمی که در روایت ماجراهای داستان دارد، مخاطبان بسیاری را در سطح جهانی به خود جذب کرده است. یالوم که استاد روان‌پزشکی دانشگاه استنفورد است، با سال‌ها تجربهٔ تحقیق و پژوهش در زمینهٔ گروه‌درمانی، ادعا می‌کند که رسانه‌ها تصویری خاکستری و غیرواقعی از این شیوهٔ درمانی به ذهن مردم القا کرده‌اند و با هدف احیای آن، از حضور خیالی آرتور شوپنهاور، فیلسوف نامدار وام می‌گیرد و با شکستن داستانش به دو زمان مختلف وجهه‌ای از شوپنهاور را در قالب شخصیتی مشابه نیز ارائه می‌دهد. نویسنده با تأکید بر این‌که شوپنهاور بر نیچه تأثیرگذار بود و نیچه نیز الهام‌بخش فروید، پدر علم روان‌شناسی مدرن شده بود، ریشه‌های روان‌شناسی و درنتیجه روان‌درمانی را در دیدگاه فلسفی درمانگر و طرز روبه‌رویی او با ذهنیت مراجعانش می‌داند. یالوم در این کتاب تئوری فلسفی تکان‌دهنده‌ای نمی‌دهد بلکه با مراجعه به عقاید فلاسفهٔ پیشین، حاصل دهه‌ها مطالعه و پژوهش خود در روان‌درمانی را با این تئوری‌ها ترکیب می‌کند و راه‌حلی ذهنی برای نزدیک‌تر شدنِ روزافزون به آرامشی وجودی ارائه می‌دهد. نویسنده زبان فلسفی را به زبان روان‌شناختی تبدیل می‌کند و این محصول را در چینش داستانی جذاب جلوی مخاطب می‌گذارد.

شخصیت‌پردازی‌های نویسنده باتوجه‌به شناخت دقیق او از معماری ذهن و ساختار بیولوژیکی مغز، بسیار اصولی و غیرقابل رد است و درعین‌حال، با قلم شاعرانهٔ خود صور خیال را به متن اصلی کتاب می‌آورد و اثرش را از منظر زیبایی‌شناسی هنری نیز زینت می‌دهد.

عناصر فرمی به‌کرات در بطن کار مشاهده می‌شود و باتوجه‌به این‌که ذهن خواننده با شیواییِ گویش مؤلف، عمیقاً جذب فلسفه‌گویی‌های او می‌شود، بیش از حد انتظار نیز از فرم هنری برخوردار است.

یالوم با معرفی و پرداختنِ مفصل به شخصیت اول داستان که نماینده‌ای از شخصیت خود او و افکارش است، خواننده را بی‌هیچ معطلی به سراغ یکی از مفاهیمِ چالشیِ اصلیِ فلسفی می‌برد؛

روبه‌رویی با مرگ، داستان‌پردازی با جذابیت تمام و کشش دراماتیکی لطیف و درعین‌حال دلهره‌آور، خواننده را پای کتاب می‌نشاند. داستان در ۲۶ فصل روایت می‌شود و ابتدای هر فصل با نقل قول‌هایی از متفکران مختلف، اغلب از خود شوپنهاور، زمینه‌ای کلی را که آن بخش از کتاب شامل می‌شود، ذهن خواننده را آغاز می‌کند.

قرص‌های شادی‌آور آرتور

داستان جایی آغاز می‌شود که «دکتر جولیوس هارتسفلد» که در طول چند دهه در حیطهٔ تخصصی خود بهترین بوده، هزاران بیمار را درمان کرده و هزاران شاگرد پرورش داده است، با مراجعه به مطب یکی از دوستان قدیمی‌اش که متخصص پوست است، از وجود عارضه‌ای پوستی در بدنش خبردار می‌شود و این خبر بد به خبری بدتری می‌انجامد؛ جولیوس به سرطان پوست مبتلا شده و این‌که احتمالاً یک سال بیشتر نمی‌تواند زندگی کند، مثل پتکی زندگی شکننده‌اش را هدف قرار می‌دهد. نکتهٔ جالب این‌که طبق گفته‌های خود یالوم، او این کتاب را تحت تأثیر کتاب «چنین گفت زرتشت» اثر بزرگ «نیچه» نوشته است و ارتباطی که بین نیچه و شوپنهاور و فروید ذکر شد، اولین جرقهٔ پیوند روان‌شناسی و فلسفه، و در پی آن، الهام‌بخش نگارش این کتاب شد؛ بنابراین جولیوس هم، پس از حدود دوهفته سردرگمی و بعد از خارج شدن از شوک اولیه، با دیدگاهی تازه به سراغ یادگاری‌هایی از گذشته می‌رود؛ خاطرات تنها موضوعاتی‌اند که انگیزه‌ای واقعی درونش شکل می‌دهند و کتاب «زرتشت» مهم‌ترین آن‌ها است. جولیوس حالا در برابر مرگ است و با مراجعه به پروندهٔ یکی از بیماران قدیمی‌اش به نام «فیلیپ»، حرارت تازه‌ای برای ادامه به سراغش می‌آید.

یالوم شخصیت فیلیپ را بازتابی امروزی و برساخته‌ای از خصلت‌های شوپنهاور تصویر می‌کند و حالا که آن مردِ وابسته به روابط جنسیِ وسواس‌گونه، به یک روان‌درمانگر تبدیل شده، اشتیاق و کنجکاوی جولیوس برای ملاقات او دوچندان می‌شود؛ این آغاز جلسات روان‌درمانگری است که جولیوس و فیلیپ اعضای اصلی آن‌اند و تودهٔ عظیم دیالوگ‌های جذاب و عمیقی که بین این افراد در ردوبدل است، به بهترین و سلیس‌ترین نحو ممکن مخاطبان را جذب می‌کند؛ چه خوانندهٔ نوپا و چه یک دانشجوی روان‌شناسی.

یک زندگی حرفه‌ای

اروین د. یالوم در سال ۱۹۳۱ در واشنگتن آمریکا متولد شد. او در دانشگاه به تحصیل پزشکی و سپس روان‌پزشکی پرداخت و پس از نشستن بر مسند تدریس در دانشگاه استنفورد، اصول روان‌شناسی هستی‌گرا یا روان‌شناسی اگزیستانسیال را پایه‌گذاری کرد.

یالوم در طول سال‌ها فعالیت در زمینهٔ کتاب‌های روان‌شناختی کمک بزرگی به روشنگری فهم جمعی نسبت به ساختار ذهن و چالش‌هایی کرده است که وجه ناخودآگاه وجود ما را به خطر می‌اندازد. از بهترین آثار داستانی او می‌توانیم به

«وقتی نیچه‌گریست»، «مسئلهٔ اسپینوزا» و «مامان و معنی زندگی» اشاره کنیم و از بین آثار غیرداستانی که او در زمینهٔ پژوهش‌های روان‌شناختی نگارش شده «روان‌درمانی اگزیستانسیال»، «تئوری و عمل در روان‌درمانی گروهی» و «هنر درمان» از برترین‌ها است.

یالوم در سال ۲۰۰۲ جایزهٔ انجمن روان‌شناسان آمریکا را دریافت کرد، هرچند همان‌طور که در این کتاب می‌خوانیم تنها هدف او از این حرفه کمک به افراد دیگر برای آموزش خوب زیستن است.