در «دلایلی برای زنده ماندن» مت هیگ با نثری صمیمی و تراژیک، تجربه شخصی خود از افسردگی شدید و اضطراب را بازگو می‌کند و نشان می‌دهد چگونه از لبه پرتگاه مرگ بازگشته و زندگی را دوباره آموخته است. این اثر که نخستین بار در مارس ۲۰۱۵ در قالب خاطره‌نگاری منتشر شد و با استقبال گسترده مخاطبان و منتقدان مواجه گردید، روایت‌گر روزهای سقوط و بازگشت به زندگی است و در عین حال با بهره‌گیری از تحلیل‌های روان‌شناختی و تمرین‌های ساده عملی، خواننده را به همراهی در مسیر بازیابی امید و معنا دعوت می‌کند.

انتشارات علمی و فرهنگی با ترجمهٔ گیتا گرکانی نسخه پارسی این کتاب را منتشر کرده است.

موضوع و محتوای کتاب دلایلی برای زنده ماندن اثر مت هیگ

مت هیگ در این کتاب به بررسی عمیق افسردگی و اضطراب می‌پردازد و نشان می‌دهد که چگونه یک ذهن جوان و بی‌اطلاع می‌تواند زیر سیلاب ناگهانی افسردگی فرو رود و تا آستانه خودکشی پیش برود. او از تجربه سقوط خود در سپتامبر ۱۹۹۹ می‌گوید، زمانی که در ۲۴ سالگی متوجه شد افسردگی تمام زوایای زندگی‌اش را تاریک کرده و هیچ راه فراری نمی‌دید در بخش‌های بعدی، خواننده همراه با نویسنده، درک می‌کند که افسردگی نه تنها یک بیماری روانی، که عرصه‌ای برای شناخت عمیق‌تر ذهن و یافتن راهکارهای عملی جهت تحمل و بازیابی امید است.

در یکی از مهم‌ترین بخش‌های کتاب، مت هیگ تعریف می‌کند که چگونه در تاریک‌ترین لحظات، ایستادن بر لبه پرتگاه او را واداشت تا به خاطر عشق خانواده و دوستانش بازگردد.

 پس از آن نقطه عطف، او سه سال تمام با افسردگی می‌جنگد و در هر فصل شرح می‌دهد چگونه با خواندن تجربیات دیگران، نوشتن روزانه و تمرین‌هایی مانند پیاده‌روی و تمرینات تنفسی توانسته آرام‌آرام نور امید را دوباره دریابد. در پایان کتاب، او یادآوری می‌کند که زندگی حتی در تلخ‌ترین شرایط نیز می‌تواند معنا و زیبایی داشته باشد، مشروط بر آن که انسان لحظات ساده روزمره را با تمام وجود درک کند.

آنچه دلایلی برای زنده ماندن را از صدها کتاب خودیاری متمایز می‌کند، ترکیب بلاواسطهٔ خاطره‌نویسی، ژورنالیسم شخصی و جستارهای تأملی است. هیگ در تمام صفحات، از آمار بالای خودکشی مردان جوان سخن می‌گوید، از انگ‌های اجتماعی می‌نالد و اعتراف می‌کند که چطور حتی نور خورشید هم برایش بوی تهدید می‌داد. با این حال، لحنی سرشار از طنز بریتانیایی و تشبیهات شاعرانه باعث می‌شود کتاب از خطابه‌ای غمبار به مرثیه‌ای امیدوارکننده تبدیل شود. او می‌نویسد: «افسردگی مثل هوای مه‌آلود شمال است؛ اگر هیچ‌وقت آفتاب ندیده باشی، فکر می‌کنی مهْ تمام دنیاست. » همین استعاره‌های ساده اما تکان‌دهنده، مخاطب را در متن نگه می‌دارد. یکی از نوآوری‌های روایی کتاب، دیالوگ‌های کوتاهی است که «هیگِ امروز» با «هیگِ گذشته» برقرار می‌کند؛ تکنیکی که از درمان شناختی‌رفتاری وام گرفته شده و نشان می‌دهد چگونه گفت‌وگو با خود می‌تواند جایگزین گفت‌وگوهای ناتمام با جهان شود. این صفحات مثل آینه‌ای هستند که خواننده در آن تصویر شکنندهٔ خود را می‌بیند و در عین حال لذتِ زیستن را دوباره کشف می‌کند.

ساختار محتوایی و سبک نگارش کتاب دلایلی برای زنده ماندن اثر مت هیگ

کتاب در پنج بخش مستقل اما پیوسته:

 سقوط

فرود

برخاستن

زیستن

 بودن

سازمان یافته است. هر بخش مجموعه‌ای از فصلک‌های کوتاه، فهرست‌های توصیه‌ای، مکالمه‌های نمایشی میان «منِ اکنون» و «منِ بیست‌وچهارساله» و قطعه‌های یادداشت‌گونه را در بر می‌گیرد؛ فرم چندپاره‌ای که بازتاب ذهن پراکنده و مضطرب نویسنده است و در عین‌حال به خواننده مجال تنفس می‌دهد.

هیگ در «سقوط» روزهای وحشت‌زدهٔ نخست را تصویر می‌کند؛ در «فرود» گزارش می‌دهد که چگونه ناچار شد روی زمین سرد واقعیت امن بنشیند و درمان را بپذیرد؛ «برخاستن» حکایت شناخت الگوهای عود اضطراب و یافتن استراتژی‌های فردی است؛ در «زیستن» می‌کوشد نسبت خود را با جامعهٔ گرفتار اقتصاد مبتنی بر اضطراب روشن کند؛ و سرانجام در «بودن» به آشتی شکننده‌ای با بیماری می‌رسد، جایی که افسردگی دیگر قاضی نیست، بلکه مهمانی ناخوانده است که باید مدیریت شود. این چینش پله‌ای، متنی خطی نمی‌سازد؛ بلکه حلقه‌ای است که مدام به نقطهٔ آغاز بازمی‌گردد تا یادآوری کند بهبودِ افسردگی فرایندی غیرخطی و مادام‌العمر است.

جمله‌های کوتاه، پاراگراف‌های فشرده و فصل‌های بسیار کوتاه (گاهی دو سه سطر) باعث شده‌اند ریتم کتاب با تپش دلِ مضطرب نویسنده همگام باشد. هیگ از ایجاز، طنز خشک انگلیسی و برش‌های بریده‌بریدهٔ خاطره استفاده می‌کند تا ذهنیتی را که در اوج حملات پنیک نمی‌تواند تمرکز طولانی داشته باشد، شبیه‌سازی کند؛ نتیجه، متنی است که حتی خوانندهٔ مبتلا به اضطراب هم می‌تواند آهسته اهسته ورق بزند بی‌آنکه فرسوده شود. در نقاطی، نویسنده قالب شعر آزاد یا فهرست را به متن تزریق می‌کند؛ مثلاً لیست «چیزهایی که افسردگی دوست ندارد» شامل «طلوع خورشید، دویدن، موسیقی لودوویکو اینائودی و قهوهٔ داغ» است. این تکنیک‌ها، علاوه بر بار ادبی، رنگی از طنز سازنده به موضوعی تلخ می‌بخشند.

درباره نویسنده

در ادبیات معاصر بریتانیا، مت هیگ به‌عنوان نویسنده‌ای شناخته می‌شود که با آثاری ترکیبی از داستان‌پردازی تأمل‌برانگیز و یاری‌رسان به حوزه سلامت روان، مخاطبان فراوانی یافته است. او زاده سوم ژوئیه ۱۹۷۵ در شفیلد انگلستان است و تحصیلاتش را در رشته فلسفه در دانشگاه هال به پایان برد؛ همین پیش‌زمینه فلسفی در آثارش نمود می‌یابد که در آنها پرسش از معنای زندگی و عاطفه‌های انسانی محور قرار می‌گیرد.

  هیگ کار خود را به عنوان روزنامه‌نگار در نشریاتی چون گاردین، ایندیپندنت و ساندی تایمز آغاز کرد و پس از کسب تجربه در نوشتن مقالات کوتاه، نخستین رمان خود را در سال ۲۰۰۲ منتشر کرد.

از همان آغاز، گرایش او به آثار داستانی و غیرداستانی، به‌ویژه در ژانر خیال‌پردازی و خودیاری، به چشم می‌خورد. کتاب خاطره‌نگاریِ او با عنوان «دلایلی برای زنده ماندن»  شرح مبارزه هیگ با افسردگی و اضطراب است که بیش از چهل هفته در فهرست پرفروش‌های بریتانیا ماند و به نقطه عطفی در کارنامه‌اش تبدیل شد. در حوزه داستانی، «کتابخانه نیمه‌شب» محبوبیت جهانی یافت و به فیلمنامه‌نویسان و کارگردانان سینما پیشنهاد شد؛ طرح اصلی این رمان بر امکان تجربه نسخه‌های متفاوت زندگی استوار است و با استقبال چشمگیری در بیش از شصت زبان منتشر شد.

شیوه نگارش هیگ ترکیبی از نثر ساده، گفت‌وگو با مخاطب و تصویرسازی‌های بصریِ قوی است. او اغلب از استعاره‌هایی مانند «کتابخانه‌ای از زندگی‌ها» یا «تردید به‌مثابه جلوه‌ای از آزادی» بهره می‌گیرد تا مفاهیم پیچیده فلسفی را در قالبی دم‌دستی و ملموس ارائه دهد. این سبک به‌ویژه در کتاب‌های کودکانه‌اش مانند «پسری به نام کریسمس» نیز دیده می‌شود که موضوعاتی چون« امید و تخیل را به‌زبان ساده بیان می‌کند.

هیگ علاوه بر نوشتن رمان و خاطره‌نگاری، کارگاه‌ها و سخنرانی‌هایی در زمینه سلامت روان برگزار می‌کند و بارها در شبکه‌های خبری مانند NPR درباره تجربه افسردگی و راهکارهای مقابله با آن سخن گفته است. با فروش بیش از ده میلیون نسخه کتاب در جهان و جایزه‌های متعدد مانند نامزدی کتاب واترستونز و قرارگیری در فهرست آمازون پرفروش‌ها، مت هیگ به چهره‌ای تأثیرگذار در ادبیات معاصر و جنبش سلامت روان بدل شده است؛ نویسنده‌ای که داستان‌هایش هم‌زمان تسلی‌بخش و انگیزنده‌اند.

بریده‌هایی از کتاب دلایلی برای زنده ماندن

«کتاب بخوانید بی‌آنکه به تمام کردن آن بیندیشید. فقط بخوانیدش و از هر واژه، جمله و پاراگراف لذت بجویید. آرزو نکنید کاش زودتر تمام شود و یا کاش هرگز تمام نشود. »

«دلم نمی‌خواست بمیرم، فقط می‌خواستم زنده نمانم! مرگ مرا می‌ترساند. »

«یه قرن دیگه، همین موقع، هر کسیو که می‌شناسی مرده! »

«فهم افسردگی دشوار است افسردگی نامرئی‌ست. این‌طور نیست که احساس «کمی اندوه» داشته باشید. اصطلاح «کمی اندوه» دقیق و گویا نیست. واژه افسردگی مرا به یاد یک لاستیک پنچرشده می‌اندازد؛ لاستیکی که پاره شده و غیرقابل حرکت است. شاید افسردگی که با اضطراب همراه نیست چنین تعبیری داشته باشد: یک لاستیک پنچر و وامانده از حرکت. اما افسردگی همراه با اضطراب و وحشت به یک جسم پنچر و بی‌حرکت نمی‌ماند. (یک‌بار ملیسا برودر توییت کرده بود: «کدام احمقی این حال را افسردگی می‌خواند و به آن نمی‌گوید: خفاشانی که در سینه‌ام لانه کرده‌اند و بخش اعظمی از آن را در اشغال خود دارند. پ ن: و من فقط ظلمات می‌بینم؟ ») زمانی که افسردگی به حد اعلای خود برسد، نومیدانه می‌بینید که آرزو داشتید به هر مرض دیگری مبتلا می‌شدید، الّا این مرض. »