ماتیلدا دنیای یک کودک شگفت انگیز

ماتیلدا یکی از مشهورترین آثار رولد دال، نویسنده شهیر بریتانیایی است. این کتاب در سال ۱۹۸۸ توسط انتشارات جاناتان کیپ در لندن منتشر شد. تصویرگری آن را کوئنتین بلیک که یکی از برجسته‌ترین تصویرگران کتابهای کودک است، برعهده داشت. مجله کتابخانه مدرسه این کتاب را در رتبه ۳۰ام از بهترین کتابهای کودک تمام دوران قرار داد و نشریه تایمز نیز آن را در لیست صد کتاب برتر حوزه کودک دسته‌بندی کرد. این اثر تا به حال بیش از ۱۷میلیون دلار در سراسر جهان فروش داشته و به زبانهای مختلفی نیز ترجمه گشته است. ماتیلدا شخصیتی شگفت‌انگیز در دنیای کودک است که شرایطی استثنائی دارد؛ برخلاف تمام پدرو مادرهای دنیا، والدین ماتیلدا او را دوست ندارند! این داستان جذاب در ایران نیز به همت محبوبه نجف خانی ترجمه شده و نشر چشمه آن را منتشر نموده است.

درباره رولد دال؛ نویسنده کتاب ماتیلدا

رولد دال از خانواده‌ای مهاجر نروژی در ولز بریتانیا در سال ۱۹۱۶ به دنیا آمد. او تحصیلاتش را در دبیرستان‌های دولتی گذراند که سال‌هایی ناخوشایند از زندگی او را رقم می‌زند زیرا اولیا مدرسه برخوردی خصمانه و سرد با دانش‌آموزان داشتند و قوه تخیل و خلاقیت آنها را ارج نمی‌نهادند. همین موضوع باعث شد تا درونمایهٔ بیشتر داستان‌های دال بزرگسالان بدجنسی باشد که از بچه‌ها متنفرند ولی در نهایت از آنها شکست می‌خورند. دال در جوانی به نیروی هوایی ارتش بریتانیا پیوست و حتی تا نزدیکی مرگ نیز پیش رفت. تجربیات آن دوره در برخی از کتابهایش همچون گرملین‌ها آشکار است. وی همچنین پس از مرگ یکی از دخترانش به علت بیماری بسیار اندوهگین و افسرده گشت و به یاد او کتاب غول بزرگ مهربان را نوشت. دال یکی از بهترین نویسنده‌های حوزه کودک است و در لیست پنجاه نویسندهٔ برتر تاریخ بریتانیا به انتخاب مجلهٔ تایمز، رتبهٔ ۱۶ام را دارد. از دیگر تالیفات او در این زمینه می‌توان به چارلی و کارخانه شکلات سازی، ماتیلدا، جیمز و هلوی غول پیکر، جادوگرها، آقای روباه شگفت‌انگیز، دنی قهرمان جهان و داروی شگفت‌انگیز جورج اشاره کرد.

خلاصه داستان ماتیلدا

داستان در یک دهکده کوچک در باکینگهام‌شایر روایت می‌شود، جایی که ماتیلدا ورم‌وود پنج و نیم ساله با پدر و مادرش زندگی می‌کند. والدین او با او رفتاری محبت‌آمیز ندارند و به نظر می‌رسد که از ماتیلدار بدشان می‌آید. ماتیلدا نیز برای انتقام از آنها، به خصوص پدرش، دست به اذیت کردن آنها می‌زند. مثلا کلاه پدرش را به سرش می‌چسباند و یا موهایش را یواشکی سفید می‌کند. ماتیلدا بسیار باهوش‍تر از بچه‌های دیگر است و در چهارسالگی کتابهای بزرگسالان را خوانده است، کتابهایی چون «آرزوهای بزرگ»، «پیرمرد و دریا»، «الیور تویست» و «جین ایر». پس از آنکه ماتیلدا به مدرسه می‌رود، با معلم خود، خانم هانی، دوست می‌شود. خانم هانی هوش فراوان او را تحسین می‌کند و به تدریج رابطه‌ای صمیمانه میان آنها شکل میگیرد و وقتی ماتیلدا متوجه قدرت فوق‌العاده‌اش در حرکت دادن اشیا بدون دست زدن به آنها مطلع می‌شود، قضیه را به خانم هانی می‌گوید. چیزی نمی‌گذرد که ماتیلدا یاد میگیرد از ققدرت خود برای انتقام گرفتن از آدمهای بدجنس اطرافش استفاده کند.

طی نقشه‌ای او موفق می‌شود تا مدیر مدرسه‌اش را که اموال پدری خانم هانی را بالا کشیده بود، به اندازه کافی بترساند و فراری‌اش دهد. پس از آن مدیر جدیدی روی کار امده و ماتیلدا را به کلاسی بالاتر می‌فرستد ولی بعد از آن ماتیلدا دیگر نمی‌تواند از قدرت خود استفاده کند و خانم هانی گمان می‌کند که این موضوع به علت آنست که او دارد از تمامی هوش خود برای مباحث پیچیده‌تری استفاده می‌کند. در آخر نیز ماتیلدا از خانواده خود جدا شده و تصمیم می‌گیرد که با خانم هانی زندگی کند.

نکات مهم داستان

ماتیلدا شاید یکی از نخستین کتاب‌هایی باشد که دختران را تشویق می‌کند تا به توانمندی‌های خود اتکا کرده و مشکلاتشان را بدون کمک دیگران حل کنند. زبان استعاری و طنزآمیز دال بر جذابیت کتاب می‌افزاید و نکات شخصیتی ماتیلدا باعث می‌شود تا خواننده برای پیروزی او علیه آدمهای بدجنس داستان هیجان‌زده شود. بسیاری معتقدند که این کتاب نکات تربیتی قابل تاملی دارد و معلمان بهتر است که این کتاب را بخوانند تا دنیای کودکان بسیار باهوش و استثنائی را بهتر درک کنند. جسارت ماتیلدا در ترک خانواده خود در آخر داستان، بدیع و شگفت‌انگیز است، گویی دال می‌خواهد این پیام را به کودکان برساند که هیچ‌کس، حتی والدین شما اجازه ندارند به شما بی‌احترامی کنند و هرگاه کسی در زندگی قدر و ارزشتان را به رسمیت نشناخت، بهتر است او را ترک کنید! همچنین علاقهٔ ماتیلدا به مطالعه می‌تواند تاثیر بسیار مثبتی در کودکان داشته باشد.

نتیجه‌گیری

ماتیلدا یکی از شاهکارها و پرفروشترین‌های ادبیات کودک است که حتی با گذشت سالها، هنوز قصه‌اش جذابیت و تازگی خود را حفظ کرده است. وجود قهرمان داستانی قدرتمند در قالب یک بچه، تشویق به خوداتکایی، مطالعه، جسارت و استقلال به همراه زبانی طنز و پراستعاره همگی از دلایل جذابیت این کتاب برای سالهای متمادی است. اگر می‌خواهید برای کودک خود کتابی متفاوت و آموزنده بخوانید، حتما ماتیلدا را انتخاب کنید.

جملاتی از کتاب ماتیلدا

-خانم هانی که نمی‌خواست در برخورد با این آدم‌ها از کوره در برود گفت: «هنوز همه‌اش را نگفته‌ام. ماتیلدا تا جایی که من متوجه شده‌ام، یک مُخ ریاضی هم هست! می‌تواند اعداد چندرقمی را مثل برق در ذهنش ضرب کند.»

-تا چند روز، خانم فلپس به سختی می‌توانست نگاهش را از دخترک برگیرد که ساعت‌ها روی صندلی راحتی در دورترین نقطه کتابخانه با کتابی روی زانویش می‌نشست. لازم بود که کتاب را روی زانوانش بگذارد، زیرا کتاب سنگین بود و او نمی‌توانست آن را در دست نگه دارد و به همین خاطر مجبور می‌شد برای خواندن کتاب به جلو خم شود. واقعا منظره عجیبی بود. این دختر کوچولوی مو مشکی در حالی پاهایش به زمین نمیرسید آنجا می‌نشست و غرق در ماجرای شگفت‌انگیز پیپ و خانم هاویشام پیر در خانه تارگرفته‌اش و محو افسون جادوی دیکنز، این قصه‌گوی بزرگ می‌شد که در قالب کلمات به هم بافته شده بود.

-اگر من معلم بودم، برای این والدین شیفته، چیزهایی سرِهم می‌کردم که حسابی بچزند! مثلا می‌نوشتم: «پسر شما، ماکسیمیلیان، جدا افتضاح است! خدا کند یک کسب و کار خانوادگی داشته باشید که بتوانید بعد از ترک تحصیل، آنجا بچپانیدش! وگرنه محال است جای دیگری گیرش بیاید.»