وضع بشر

وضع بشر که برای اولین بار در سال ۱۹۵۸ منتشر شد، روایت هانا آرنت از چگونگی «فعالیت‌های انسانی» را در طول تاریخ غرب بیان می‌کند. در حقیقت از نظر آرنت، انسان در سه وجه «زحمت، کار و عمل» فعالیت می‌کند و در دوران باستان، بیشتر اهل عمل بود، تا اینکه اهل کار و زحمت کشیدن باشد. او در تئوری و ادعای خود، «عمل» را بالاترین و اصلی‌ترین فعالیت بنیادی بشر می‌پندارد و در این زمینه، دوران باستان را ستایش می‌کند. در ادامه کمی با هانا آرنت آشنا شده و سپس به معرفی بخش‌های مختلف تئوری کتاب «وضع بشر» می‌پردازیم.

هانا آرنت

هانا آرنت فیلسوف، نویسنده و نظریه‌پرداز آلمانی-آمریکایی است که در سال ۱۹۰۶ به دنیا آمد. از آثار او می‌توان به آیشمن در اورشلیم، خشونت و اندیشه‌هایی دربارهٔ سیاست و انقلاب، حیات ذهن، انقلاب مجارستان و… اشاره کرد.

محتوای کتاب «وضع بشر»

در کتاب وضع بشر، به ترتیب سه اصل بنیادی زحمت، کار و عمل در فعالیت‌های انسانی توضیح داده می‌شود و سپس، ظلم عصر مدرن به انسان در اجرای عمل را بیان می‌کند.

زحمت

آرنت ادعا می‌کند که تمایز کار و زحمت (labor و work) در طول تاریخ نادیده گرفته شده است. حتی اگر در بسیاری از زبان‌های اروپایی حفظ شده باشد. زحمت صرفا در جهت رفع نیازهای بشری رخ می‌دهد و چون به نیازهای بیولوژیکی پیوند می‌خورد، فایدهٔ والای چندانی ندارد. آرنت ادعا می‌کند که در جهان باستان، زحمت کشیدن تحقیرآمیز نبود، زیرا کاری بود که بردگان انجام می‌دادند. بردگان قابل تحقیر بودند زیرا آن‌ها کار می‌کردند، یک فعالیت بیهوده اما ضروری. در دنیای مدرن، نه تنها برده، بلکه همه با کار خود تعریف می‌شوند: ما شاغل هستیم و باید کارهای خود را انجام دهیم تا نیازهای خود را برآورده کنیم.

کار

کار، برخلاف زحمت، یک آغاز و پایان نسبتا مشخصی دارد. کار شامل عنصری از نقض یا خشونت است که در آن کارگر برای بدست آوردن و شکل دادن مواد اولیه، از طبیعت سواستفاده می‌کند و زمین را از بین می‌برد. به عنوان مثال، یک درخت را برای بدست آوردن چوب قطع می‌کند، یا زمین را برای بدست آوردن فلزات استخراج می‌کنند. کار کل فرایند (ایدهٔ اصلی، به دست آوردن مواد اولیه و رسیدن به محصول نهایی) را شامل می‌شود. آرنت تصور می‌کند کار کردن چون (برای) و (به خاطر) رسیدن به یک عمل انجام می‌شود، ارزش ذاتی و بشری را زیر سوال می‌برد. چون باز هم بحث «تقاضا» و «نیاز انسانی» در آن مطرح می‌شود که به نوعی بیولوژیک است.

عمل

نوع سوم فعالیت بشر، عمل است که شامل گفتار و عمل نیز می‌شود. عمل، وسیله‌ای است که انسان با آن خود را به دیگران نشان می‌دهد. در واقع، عمل ابزاری است که ما به وسیلهٔ آن خود را از دیگران به عنوان موجودات منحصر به فرد و غیر قابل تغییر متمایز می‌کنیم. انسان‌ها نباید صرفا از خودشان بپرسند که (ما چه چیزی هستیم). بلکه باید هر کس به طور جداگانه تصور کاملی از شخصیت خود داشته باشد. عمل و گفتار همیشه بین انسان‌ها وجود دارد و به سمت آن‌ها معطوف می‌شود. این عمل و گفتار است که باعث ایجاد روابط انسانی می‌شود. تنوع در میان انسان‌هایی که این عمل را می‌بینند نوعی عینیت را ممکن می‌کند.

عمل و دنیای مدرن

آرنت فکر می‌کند که سه واقعهٔ بزرگ شخصیت عصر مدرن را تشکیل می‌دهند: «کشف آمریکا و اکتشاف متعاقب آن در کل زمین»؛ «اصلاحات، که با سلب مالکیت دارایی‌های کلیسایی و صومعه‌ای همراه بود»؛ و «اختراع تلسکوپ و توسعه علمی جدید که طبیعت زمین را از منظر جهان در نظر بگیرد». هیچ یک از این وقایع پیش بینی نشده بود. آن‌ها به طور ناگهانی اتفاق افتادند و عواقبی را به دنبال داشتند که عصر مدرن و امروزی را تهدید می‌کند. یکی از تاثیرات هر یک از این رویدادها افزایش بیگانگی ما از جهان است. فناوری حمل و نقل باعث می‌شود ما بیشتر از سایر ساکنین کره زمین عمر کنیم. روند خلع ید توسط اصلاح طلبان آغاز شد و مردم را از سرزمین خود در جهان مصادره کرد. کشف گالیله از تداوم زمین و جهان، مردم را از دنیای آنها دور کرد. آنچه گالیله را از سایر نظریه پردازان متمایز می‌کند این است که وی ثابت کرد نظریه‌های هلیوسنتریک صرفاً ابزار مفیدی برای پیش بینی یا توضیح داده‌ها نبودند بلکه توصیف مناسب واقعیت بودند. از قضا، نتیجهٔ انقلاب علمی این است که نظریه‌های فعلی بسیار عجیب و غریب شده‌اند و شاید هیچ کس نتواند جهانی را که توصیف می‌کنند، درک کند. معلوم شد که آنها پس از درهم شکستن درک قبلی ما از جهان، در درجه اول به عنوان ابزاری مفید در تشکیل عصر مدرن واقع شده‌اند. در همین حال، اکنون علم با آزادسازی فرآیندهای روی زمین که قبلاً فقط در خارج از جهان رخ می‌داد، ما را بیشتر از جهان بیگانه می‌کند.  پیامد این بیگانگی جهانی برای فلسفه، تمرکز شدید انسان به خود و کالایی شدن او بوده است. دنیای توصیف شده توسط علم را نمی‌توان شناخت.