قصه‌های مجید

امکان ندارد که در دههٔ ۱۳۶۰ یا ۷۰ به دنیا آمده باشید، و قصه‌های مجید را تماشا نکرده باشید! همهٔ ما حداقل یک یا دو قسمت از فیلم‌های جذاب «قصه‌های مجید» را دیده بودیم؛ پسر نوجوانی که با مادربزرگ مهربان -اما بداخلاقش! - در خانه‌ای قدیمی، در قلب اصفهان، زندگی می‌کرد. این مجموعهٔ تلویزیونی در همان دههٔ ۶۰ تولید شد و آن‌قدر پرمخاطب بود و استقبال زیادی از آن صورت گرفت، که تا سال‌ها بعد همچنان درحال تولید و پخش بود. قصه‌های مجید جزوی از خاطرات شیرین ما بود که در اصل، قصه‌های آن به‌دست هوشنگ مرادی کرمانی خلق شده بود. لهجهٔ جذاب اصفهانی، فرهنگ مردم این شهر و دردسرهایی که مجید به آن‌ها برمی‌خورد، به‌سادگی این سریال را محبوب خانه‌های بسیاری از ما کرده بود. اما قبل از ساخته شدن این مجموعهٔ سریالی و روی آنتن رفتن آن، شاید درصد کمی از ما می‌دانستیم که قصه‌های مجید، واقعاً قصه بودند! اگر به اواخر دههٔ ۵۰ برگردیم، می‌توانیم نسخه‌های چاپی این مجموعه را در دکّه‌های روزنامه‌فروشی و کتابخانه‌ها ببینیم. هوشنگ مرادی کرمانی، در ابتدا قصد داشت فضای داستان‌های مجید را به شهر کرمان یا یکی از روستاهای اطراف آن بیاورد. اما در ابتدا این ایده مورد پذیرش تهیه‌کنندگان تلویزیونی قرار نگرفت و پس از تغییرات نهایی، شهر اصفهان برای فیلم‌برداری انتخاب شد. کیومرث پوراحمد، کارگردان باسابقه و مشهور سینمای ایران، پس از آشنایی با این مجموعه داستان و علاقه‌مند شدن به قصه و شخصیت اصلی آن، تصمیم گرفت با همکاری هوشنگ مرادی کرمانی، بخش‌هایی از قصه‌های مجید را در قالب فیلم‌نامه نگارش کند.

داستان و شخصیت در قصه‌های مجید

هوشنگ مرادی کرمانی اولین قسمت از مجموعهٔ قصه‌های مجید را در سال ۱۳۵۳ منتشر کرد. این کتاب‌ها در مجموع در ۵ جلد منتشر شدند و به گفتهٔ خود نویسنده، ایده‌های کلی و اصل ماجراها از زندگی حقیقی خود او و اتفاقات واقعی الهام گرفته شده است. نقش بی‌بی توسط «پرین‌دخت یزدانیان» که مادر کیومرث پوراحمد بود ایفا شد و مهدی باقربیگی هم در نقش مجید بازی کرد. کتاب‌های قصه‌های مجید به‌محض انتشار به فروش بالایی دست پیدا کرد و در بین مخاطبان کودک و نوجوان محبوبیت پیدا کرد. این مجموعه فرهنگ خانوادگی و تربیت فرزند را مضمون اصلی خود قرار داده بود و به همین دلیل، بسیاری از بزرگ‌سال‌ها هم از دیدن آن لذت می‌برند. این استقبال گسترده باعث شد که پوراحمد علاوه‌بر سریال تلویزیونی، به سراغ ساخت فیلم‌های سینمایی نیز با اقتباس از داستان سری کتاب‌های قصه‌های مجید، برود. نتیجهٔ آن هم ابتدا فیلم «شرم» در سال ۱۳۷۰ و سپس فیلم «صبح روز بعد» در سال ۱۳۷۱ بود که به نویسندگی هوشنگ مرادی کرمانی، به کارگردانی کیومرث پوراحمد و با هنرمندی بازیگر فقید، «جهان‌بخش سلطانی» به روی پردهٔ سینما رفت. در سال ۱۳۷۲ نیز فیلم دیگری از این مجموعه با نام «نان و شعر» تولید شد. یک سال پس از انتشار مجموعه، یعنی در سال ۱۳۵۴، اجرای تئاتر قصه‌های مجید به نویسندگی مرادی کرمانی روی صحنه رفت که «ژاله علو» نقش بی‌بی را در آن ایفا می‌کرد. هوشنگ مرادی کرمانی در سال ۱۳۶۴ برای قصه‌های مجید، برندهٔ کتاب برگزیدهٔ سال در ایران شد و داستان «سماور» اولین داستانی از او بود که به زبان انگلیسی ترجمه شد.

زندگی و آثار هوشنگ مرادی کرمانی

هوشنگ مرادی کرمانی در سال ۱۳۲۳ در یکی از روستاهای توابع کرمان متولد شد. مرگ زودهنگام پدر و مادرش، از همان ابتدا زندگی متفاوت و سختی را برای او رقم زد؛ خصوصاً که عموی او، که معلم مدرسهٔ روستا هم بود، به دلیل مشکلات شخصی نتوانست حضانت او را به عهده بگیرد. به این ترتیب پدربزرگ و مادربزرگ او تصمیم گرفتند هوشنگ را پرورش بدهند و سال‌های کودکی تا جوانی او در این محیط سپری شد. مرادی کرمانی در لحن و بیان داستان‌نویسی خود از این فضا تاثیر گرفته است. او همچنین از نویسندگان موردعلاقه‌اش به عنوان تاثیرگذارترین افراد در کارنامهٔ هنری‌اش یاد می‌کند؛ از ارنست همینگوی و آنتون چخوف گرفته تا صادق هدایت و ابراهیم گلستان. اولین فعالیت ادبی او نیز در مجلهٔ ادبی «خوشه» به سردبیری احمد شاملو منتشر شد که داستان کوتاهی به نام «کوچهٔ ما خوش‌بخت‌ها» بود. مرادی کرمانی آثار دیگری را، مثل «بچه‌های قالی‌باف‌خانه»، «نخل»، «چکمه» و «خمره»، نیز منتشر کرده که تابه‌حال به زبان‌هایی مثل آلمانی، فرانسوی، اسپانیایی و انگلیسی ترجمه شده است.

نکات آموزشی قصه‌های مجید

همان‌طور که گفتیم، هوشنگ مرادی کرمانی در کودکی والدینش را از دست می‌دهد و زندگی درکنار پدربزرگ و مادربزرگ، فضایی را برای رشد او رقم می‌زند که سختی‌ها و شیرینی‌هایی را باهم دارد. به‌عنوان مثال، او همیشه در قصه‌های مجید مسائلی مثل فقر، تنهایی، تفاوت با دیگران و… را نشان می‌دهد. مجید شخصیتی دارد که عاشق کمک کردن به دیگران است، اما بین بچه‌هایی که از نظر مالی در سطح بالاتری از او قرار دارند، بعضاً دچار تنهایی و ناامیدی می‌شود. از سمت دیگر بی‌بی شخصیتی است که همیشه امید را در دل مجید زنده می‌کند، درست و غلط‌ها را به او یاد می‌دهد و هرگز او را تنها نمی‌گذارد. تاثیراتی که مرادی کرمانی از زندگی در روستا گرفته، شرایط نوجوانی و جوانی او را رقم زده و او در قصه‌های مجید، می‌خواهد حرف‌های دلش را در قالب حکایت‌های خواندنی و بامزه بیان کند. متن داستان‌های مرادی کرمانی با قلم طنز نوشته شده و با استفاده از ضرب‌المثل‌ها و اشاره به حکایات و ماجراهای کهن فارسی، به‌نوعی به نویسندگان موردعلاقه‌اش هم ادای دین می‌کند.