چمدان

مجموعه داستان کوتاه «چمدان» یکی از بزرگ‌ترین آثار بزرگ علوی است. بزرگ علوی رمان‌نویس، روزنامه‌نگار و سیاست‌مدار معروف ایرانی در کنار صادق چوبک و صادق هدایت به‌عنوان داستان‌نویس نوین ایرانی محبوبیت زیادی دارد. علوی با یک انشای روان و نثر ساده فرهنگ عامه و ناکامی‌های آن‌ها را به تصویر می‌کشد. شخصیت‌های داستانی علوی وجه تمایز آن با دیگر نویسنده‌های هم دوره‌اش است. این شخصیت‌های داستانی معمولاً پویایی و تحرک منحصربه‌فردی دارند. در ادامه این مطلب قصد داریم در خصوص کتاب چمدان و بزرگ علوی بیشتر بحث کنیم.

بررسی موضوع کتاب

این کتاب مجموعه‌ای از داستان‌های کوتاه است که قصهٔ آدم‌های متفاوتی را روایت می‌کند. عناوین این داستان‌های کوتاه عبارتند از چمدان، رقص مرگ، شیک پوش، تاریخچه اتاق من، سرباز سربی، عروس هزار داماد و قربانی. در سال ۱۳۱۳ این کتاب منتشر شد و در سال ۱۳۱۵ بزرگ علوی به زندان افتاد. این داستان به دلیل نثر ساده و روان خود توانست محبوبیتش را در طول سالیان طولانی حفظ کند. نویسنده در نگارش این کتاب تحت تأثیر داستان‌های زیگموند فروید و صادق هدایت است. ارکان اصلی این کتاب «شخصیت، طرح و راوی» هستند. سادگی این کتاب باعث می‌شود تا مخاطب به‌آسانی آن را درک کرده و با شخصیت‌هایش همراه شود. در نگارش این داستان از کلمات ابهام برانگیز یا پیچیده استفاده نشده و نویسنده به دنبال به چالش کشیدن خودش است. شما می‌توانید این کتاب پر فراز و نشیب را از انتشارات نگاه تهیه کنید. در ادامه، عناوین مختلف این داستان را به‌تفکیک با یکدیگر بررسی خواهیم کرد.

بررسی عناوین کتاب چمدان

• چمدان: در این داستان کوتاه مردی تصمیم می‌گیرد چمدان پدرش را به محلی که سفر کرده ببرد و در این حین دختر مورد‎علاقهٔ خود را ببیند.
• رقص مرگ: مردی که مرتکب هیچ جرمی نشده به زندان می‌افتد. این مرد عاشق زنی به اسم مارگاریتا بوده و جایش در زندان است.
• شیک پوش: یک جوان روشن‌فکر به انتخاب پارچه‌ها و لباس‌ها توجه زیادی دارد و در خصوص آن‌ها حرف می‌زند.
• تاریخچه اتاق من: مستأجر یک خانه رازی را کشف کرده است. این راز به قتل پسر صاحب‌خانه مربوط است.
• سرباز سربی: یک مرد در جست‌وجوی خدمتکاری که برای او همانند مادر بوده، است.
• عروس هزارداماد: مردی در حال ویالون زدن خاطراتش را مرور می‌کند.
• قربانی: مردی به نام خسرو مریض شده و دوست او به عیادتش می‌آید. هنگامی که خسرو به مرگ نزدیک است زنی در زندگی او حاضر می‌شود که کمی عجیب است.

آشنایی بیشتر با بزرگ علوی

یکی از نویسندگان معاصر که آثار واقع‌گرایانه‌ای را در زمینه مسائل اجتماعی نوشته «مجتبی بزرگ علوی» است. این فرد در سال ۱۲۸۲ خورشیدی به دنیا آمد. پدر او جزو افراد روشن‌فکر مشروطه خواه بود. علوی در سنین نوجوانی با پدر خود به اروپا رفته و تحصیلات خود را در برلین ادامه داد؛ سپس بعد از اتمام تحصیلاتش در حوزه تعلیم و تربیت مجدداً به ایران بازگشت. علوی در سال ۱۳۰۷ تدریس را آغاز کرد و با افراد دیگری از جمله صادق هدایت گروهی را به نام «ربعه» تشکیل دادند و در خصوص مباحث نوین ادبی با یکدیگر گفتمان می‌کردند. نخستین اثر علوی مجموعه چمدان بود. آثار این نویسنده را می‌توان به سه دوره مختلف تقسیم کرد که عبارتند از:

• دوره اول: در این دوره علاقه علوی بیشتر به سمت مسائل روانی است.
• دوره دوم: نویسنده در این دوره به استقلال هنری رسیده و داستان‌هایی را خلق می‌کند که از لحاظ ساختار و محتوا نو هستند به‌عنوان مثال می‌توان به داستان گیله‌مرد اشاره کرد.
• دوره سوم: هنگامی که علوی از ایران دور است و در آلمان زندگی می‌کند، دوره جدیدی از نویسندگی برای او آغاز می‌شود. در این دوره او از دگرگونی‌های سیاسی سرخورده است و اغلب در زمینه زندگی فراریان سیاسی می‌نویسد.

برشی از کتاب چمدان

یک صبح روز یکشنبه ماه تیر هوای شهر برلین تیره و خفه‌کننده بود. آدم از فرط گرما در تختخواب غلت می‌خورد، عرق از تنش می‌جوشید؛ اما حاضر نمی‌شد که از جایش بلند شود. دود کارخانه‌ها و مه جنگل‌ها که با هم مخلوط می‌شد و ذرات آن که از میان پنجره توی اتاق می‌آمد، مثل این بود که می‌خواست فشاری را که بر تن و جان آدم وارد می‌آورد سخت‌تر کند. من در آن‌وقت در برلین تحصیل می‌کردم. نیم ساعت بود که صاحب‌خانه چایی مرا روی میز گذارده بود ولی من خیال بلند شدن نداشتم. یکی دو مرتبه هم از پشت در گفته بود: «آقا، از منزل پدرتان پای تلفن شما را می‌خواهند.» ولی من جواب نداده بودم. ساعت نه کسی با عجله در اتاق مرا زد و داخل اتاق شد. من ابتدا باز به گمان این که صاحب‌خانه کاری دارد، اعتنایی نکردم ولی بعد که ناگهان صدای پدرم را شنیدم، از جا جسته، سلام کردم. او روی صندلی راحت کنار اتاق نشست. قوطی سیگار طلایش را بیرون آورد، سیگاری آتش زد و گفت: «چرا آن‌قدر اتاق تو درهم و برهم است، چرا این کتاب‌ها را جمع نمی‌کنی؟ نگاه کن: صابون و قلم و شانه و کراوات و چوب سیگار و سربند و دیگر چی، عکس، همه روی هم ریخته.» بوی عطر که از صورت تازه تراشیده پدرم تراوش می‌کرد، در نظر من زننده بود. راست می‌گفت. دقت و مواظبت او، وقار و بزرگ منشی او، وقاری را که از آباء و اجداد به ارث برده بود، وقار شترمآبی او با زندگانی مشوش پریشان من، با دل چرکین من به هیچ وجه جور نمی‌آمد. در خانه او یک قفسه مخصوص صابون، یکی مخصوص سیگار، یک اتاق هم مخصوص کتاب بود.

سخن پایانی

هنگام کودتای ۲۸ مرداد، بزرگ علوی از ایران خارج شد و به‌عنوان استادیار در دانشگاه هومبولت فعالیت خود را آغاز کرد. در آن سال‌ها علوی در زمینه ایران‌شناسی و زبان ایرانی پژوهش‌های زیادی را انجام داد و در نهایت لغت نامه فارسی_آلمانی را با همکاری پروفسوری یونکر تألیف کرد. کتاب چشمهایش به‌عنوان یکی از آثار پرطرفدار علوی روابط عاشقانه یک زن از طبقات بالای جامعه و یک مبارز سیاسی را به تصویر می‌کشد.