چگونه یونگ بخوانیم

مطالعهٔ روان‌شناسی و فلسفه در بین قشر عادی اتفاق معمولی نیست و اغلب، افرادی که به طور تخصصی در این حوزه فعالیت می‌کنند، خریدار این کتاب‌ها هستند. اما با گسترش شاخه‌های روان‌شناسی در سطح جامعه و بهره‌گیری از ابعاد مختلف آن در زمینه‌هایی علاوه بر تحصیل و درمان‌گری، باعث شده مردم بیش از پیش با این رشته آشنایی پیدا کنند و فهم تازه‌ای از آن در نگاه عمومی شکل بگیرد. کتاب «چگونه یونگ بخوانیم» نوشتهٔ «دیوید تِیسی» یکی از آثار موفقی‌ست که توانسته راه ارتباطی شود میان متخصصان روان‌شناسی و علاقه‌مندان آن. در این کتاب ما با شخصیت و افکار و نگرش یکی از دو قطب شکل‌گیری روان‌شناسی در جهان، یعنی کارل گوستاو یونگ آشنا می‌شویم و شباهت‌ها و تفاوت‌های عمده میان او و محقق همکارش، زیگموند فروید، را می‌فهمیم. یونگ روان‌شناسی را نه صرفاً یک علم محض، که زمینه‌ای می‌داند متشکل از چندین و چند مؤلفهٔ ناشناخته که تا امروز در قلب فرهنگ‌های بشری، در قالب سنت‌ها و آموزه‌های کهن به یادگار مانده است. او روان‌شناسی را بازتعریفی از تمام دانسته‌ها و تجربیات انسانی می‌داند و برخلاف فروید، که انسان را تماماً تحت سلطهٔ نیروهای غریزی مثل میل جنسی، خشم و کمبودهای عاطفی می‌بیند، یونگ عقیده دارد انسان به سرمنشأیی متافیزیکی برمی‌گردد. این کتاب به ما می‌آموزد که برای خواندن یونگ اولاً مثل بسیاری از مردم هم‌عصرش او را به خاطر شیوهٔ تفکر و عقاید مذهب‌محورش چشم‌بسته رد نکنیم؛ ثانیاً تلاش کنیم تا افکار او را در کنار اندیشمندان دیگر این حوزه مثل فروید و آدلر، محصول علم و تجربه بدانیم و از ایده‌های آن‌ها، در ذهن‌مان زنجیره‌ای متصل بسازیم. در ابتدای هر بخش از کتاب، یک یا چند پاراگراف از نوشته‌های یونگ را می‌خوانیم که ایدهٔ مرکزی آن فصل را بیان می‌کند؛ بعد نویسنده به طور کامل آن ایده را با مثال‌ها و از وجوه گوناگون، بررسی می‌کند و شرح می‌دهد. ترجمهٔ بسیار خوب و دقیق دکتر سپیده حبیب، که پیش از این کار بازگردانی کتاب‌های «اروین یالوم» را به عهده داشته، در این کتاب هم کمک بزرگی‌ست برای علاقه‌مندان به آموزش آزاد و کاربردی روان‌شناسی. این کتاب توسط نشر نی منتشر شده و در ۱۰ فصل اصلی به چاپ رسیده است. برای مطالعهٔ بیشتر دربارهٔ مضامین کتاب «چگونه یونگ بخوانیم» و خرید اینترنتی کتاب، با ما همراه باشید.  

عناوین و فصل‌های کتاب چگونه یونگ بخوانیم

زبان نمادها و رویاها

• در بخش اول با دیدگاه‌های یونگ دربارهٔ نمادهای ذهنی مشترکی که در وجود تمام انسان‌ها پنهان شده آشنا می‌شویم. به عقیدهٔ یونگ نمادها و نشانه‌ها در طول زمان و در مسیر تکامل، در هویت ژنتیکی انسان‌ها ذخیره شده و فارغ از زبان و نژاد و جنسیت و ملیت و فرهنگ، این الگوهای روانی قالب شکل‌گیری ذهن ما را تشکیل داده‌اند. یونگ رویاهای انسان را با نمادهایی تفسیر و تعبیر می‌کند که به تنهایی معناهای متفاوتی دارند و بسته به مجموعهٔ نمادهایی که ما در خواب می‌بینیم، پیام مخفی ناخودآگاه را رمزگشایی می‌کند.

خود ثانی

• در بخش ابتدایی این فصل از زبان یونگ می‌خوانیم که او همیشه دو شخصیت را در خود حس می‌کرده و در مقابل شخصیت ظاهری و اجتماعی‌اش، در تنهایی با شخصیتی مواجه می‌شده که آن را «خودِ درون» می‌نامد. این دوگانگی در وجود تمام انسان‌ها وجود دارد و اصولاً اگر نبود، دیگر تردید و انتخاب معنا نداشت. یونگ این شخصیت درونی را از اختلال دوگانگی هویتی جدا می‌کند و آن را متصل به یک بُعد فرا انسانی می‌داند؛ شخصیتی که فقط در تنهایی خود را بروز می‌دهد و ارتباط حسی نزدیکی با مفهوم «خدا» دارد.

خدای زیرزمینی

• این ایده از یک رویا در کودکی به ذهن یونگ رسیده و در واقع در شخصیت او تنیده شده است. این رویا برای یونگ سال‌ها مسئله بوده و خصوصاً زندگی مذهبی او را تحت تأثیر قرار داده. در آثارش او اشاره می‌کند که در گذر زمان معنای آن برایش آشکار شده و منجر به ایده‌ای شده که بین مذهب، فانتزی‌های جنسی و الگوهای روان پیوند برقرار می‌کند. البته در نهایت به این ایده می‌رسد که خدا مفهومی درونی و فراتر از درک انسان است که باید از طریق دانش روان‌شناسی برای شناخت آن اقدام کرد؛ اما رسیدن به درکی کامل از آن را غیرممکن می‌داند.

اسطوره، خودآگاهی و مراحل زندگی

• در این بخش دیدگاه‌های یونگ را دربارهٔ چیستی و صحت اسطوره‌ها می‌خوانیم و با نظرات او دربارهٔ ارتباط بین تکامل و معنای زندگی آشنا می‌شویم. او عقیده دارد که طلوع خودآگاهی بشر، یعنی شروع تصمیم‌گیری برای خود و سرپیچی از انتخاب غریزه، آغاز معضلات انسانی‌ست و در بستری نو، مفاهیم اساطیری و مذهبی و کهن را بازتعریف می‌کند.

روی تاریک افراد و ملت‌ها

• در این بخش به مفهوم «سایه» از نظر یونگ پرداخته می‌شود و این‌که شهود غریزی، گاهی در بخش‌های تاریک و شیطانی ناخودآگاه پدیدار می‌شود. این به معنای گریز از خیر و حرکت به سمت شر نیست، اما مفهوم اخلاق به طور کلی در دیدگاه یونگ نسبی‌ست و با تعارض‌هایی وجودی مواجه است.

جنسیت و کهن‌نمونه

• «آنیما» و «آنیموس» دو مفهوم روانی هستند که یونگ آن‌ها را برای تعادل روان جنسی ضروری می‌داند و البته ماهیت آن‌ها را به صورت تجربی و شهودی تعریف می‌کند. آنیموس بخشی مردانه در وجود زنان است و آنیما در نقطه مقابل، زنانگیِ موجود در شخصیت مردهاست. یونگ جنسیت را از عناصر بنیادین روان انسان می‌داند و این دو مفهوم، در شکل‌گیری کهن‌الگوها نقش حیاتی دارند.

روان‌نژندی، روان‌درمانی و فردیت‌یابی

• روان‌نژندی از دیدگاه یونگ، اختلاهای هیجانی و اضطراب‌هایی‌ست که برای شخصیت انسان محدوده‌هایی تعیین می‌کند و او را از پیشرفت به سمت جلو باز می‌دارد. یونگ این را مقاومت طبیعت انسان می‌داند که در قالب روان خود را بروز داده و سعی در تغییر انسان به سمت چیزی دارد که طبیعی‌ست.

بُعد معنوی و روان‌درمانی

• یونگ یکی از اولین افرادی بود که ایدهٔ درمان جسم از طریق روح را با نگاهی تازه و در بستر روان‌شناسی تبیین کرد. طبق نظرات او معنا و مفهومی که او از آن با عنوان روح یاد می‌کند، می‌تواند روان‌نژندی را درمان کند و حتی روی بیولوژی انسان نیز تأثیر بگذارد. مطابق این ایده، به موازات این‌که روحِ درون ما به سمت یکی شدن با روحِ جهان متمایل شود، جسم نیز متأثر از آن از درد دور خواهد شد.

جامعهٔ غیردینی و مخاطرات روح

• در این بخش عقاید یونگ را دربارهٔ تفاوت روان فردی و ناخودآگاه جعی مطالعه می‌کنیم. ضمیر ناخودآگاه در برابر خودآگاهی محدود و کوچک ما، مانند پیرمردی دانا در مواجهه با کودکی که هیچ‌چیز از حقایق زندگی نمی‌داند، مقاومت می‌کند و این‌جاست که خطرات روح پدید می‌آید.

زمان اکنون، احتمالات آینده

• در این بخش که تجمیعی از تمام گفته‌ها و شنیده‌های گذشته است، یونگ وضعیت انسان مدرن را در برخورد با معنایی و پوچی زندگی بررسی می‌کند. او می‌گوید انسان مدرنی که نقش «هیچ» را در این زندگی بازی می‌کند و شمّه‌ای از روح و خدا را در هیچ وجهه‌ای از آن نمی‌یابد، نیازمند زندگی نمادین است. این بخش به توجیه بسیاری از ایده‌ها در نگاهی جامع می‌پردازد و به بیان پیشنهادات یونگ برای رسیدن به کهن‌نمونه‌ها از روشی نو و تازه می‌پردازد.