مرد صد ساله‌ای که از پنجره فرار کرد و ناپدید شد

فرار کن! فرار نمی‌کنیم!

وقتی خود نویسندهٔ کتاب، اثرش را بسیار ابلهانه بداند احتمالا باید از خواندن آن اثر دوری کنیم؛ مگر اینکه پای یک کتاب طنز درمیان باشد! البته یوناس یوناسون این بلاهت را به‌نحوی هوشمندانه می‌داند تا ما برخلاف اسم کتاب دنبال فرار از مطالعهٔ آن نباشیم…

«مرد صدساله‌ای که از پنجره فرار کرد و ناپدید شد» عنوان بلندی است که یوناسون برای کتاب اولش درنظر گرفته است؛ نوعی از نام‌گذاری که به نظر می‌رسد در اسکاندیناوی معمول‌تر از چیزی است که ما فکر می‌کنیم! زیرا کتاب‌های بعدی یوناسون به نام‌های «دختر بی‌سوادی که حساب‌وکتاب بلد بود»، «دختری که پادشاه سوئد را نجات داد»، «بی‌سوادی که حساب و کتاب سرش می‌شد» و «قاتلی که در آرزوی جایی در بهشت بود» هم سندی بر این ماجرا هستند.

یوناس یوناسون، داستان‌نویس و روزنامه‌نگار سوئدی، متولد سال ۱۹۶۱ میلادی است که نخستین کتاب خود (اثر حاضر) را در ۴۹ سالگی نوشت.

این کتاب نسبتا بلند که ترجمهٔ فارسی‌اش نزدیک به چهارصد صفحه است وقتی برای اولین بار در سال ۲۰۰۹ منتشر شد سکوت و بی‌خبری را نوید می‌داد اما در عرض یک‌سال تبدیل به یکی از محبوب‌ترین کتاب‌های جهان شد و موفقیتش را می‌توانیم در فروش میلیونی و ترجمه به ۳۵ زبان زندهٔ دنیا بیابیم.

در ایران، پرفروش‌ترین کتاب سوئد را مترجمانی مانند شادی حامدی آزاد، فرزانه طاهری، جلال رضایی راد و کیهان بهمنی با همکاری ناشرانی چون نیلوفر، به‌نگار و نشانه، به زبان فارسی برگردانده‌اند.

دنیای بیرون پنجره

این کتاب با هیجان طنزآمیزش بیشتر مناسب گروه سنی نوجوان است اما قطعا اگر در رنج سنی دیگری باشید هم از خواندنش لذت خواهید برد.

داستان «مردی که…» درمورد زندگی پیرمردی -به عنوان قهرمان ماجرا-ست که قرار است بهانه‌ای برای مرور «پارودی» گونهٔ تاریخ قرن بیستم میلادی باشد.

ماجرا از جایی آغاز می‌شود که بعد از یک عمر زندگی پر پیچ‌وخم، «آلن کارلسون» پیرمرد داستان که در خانهٔ سالمندان زندگی می‌کند، صدساله شده است. همه فکر می‌کنند که چوب‌خط او تمام شده و این ایستگاه، آخرین توقف قطار او برای زندگی شده است، اما آلن همچنان خود را سالم و سرپا می‌بیند و با همین بهانه، کارکنان خانهٔ سالمندان تصمیم می‌گیرند جشن تولد صدسالگی او را برگزار کنند.

آلن که علاقه‌ای به این تشریفات دکوری ندارد می‌خواهد از قفس خود بگریزد تا آزاد و رها باشد پس تصمیم به فرار می‌گیرد و بدون هیچ‌گونه نقشهٔ قبلی از پنجرهٔ اتاق خود به سمت ابدیتی نامعلوم پرواز می‌کند!

زندگی جدید آلن و حوادث عجیب و غریب راه جدید او، بن‌مایهٔ اصلی داستان حاضر است؛ سرقت یک چمدان پرپول، تعقیب و گریز جنایت‌کاران، هم‌سفر شدن با یک فیل بزرگ و حوادث جادویی دیگر، از جمله اتفاقاتی هستند که ما را با پیرمرد ماجراجو همراه می‌کنند.

البته کتاب در دو بخش کلی روایت می‌شود؛ بخش اول ماجرای سفر او در صدسالگی و بخش دوم فلاش‌بکی به زندگی آلن از بدو تولد است که به‌نوعی، ریشه‌های عصیان او را نشان می‌دهد. این دو بخش به صورت روایت‌هایی یکی درمیان بیان می‌شوند و درهم تنیده شده‌اند.

شکستن قواعد بازی

پارودی (Parody) یا نقیضه یکی از فنون عمدهٔ طنزنویسی است که بر تقلید و بازآفرینی استهزاآور از آثار، رویدادها یا پدیده‌های جدی سابق اشاره دارد.

درواقع، نویسندهٔ این کتاب در طول روایتش، هربار به بهانه‌ای ریز و درشت، مرد داستان را در یک سری اتفاقات تصادفی که بدون علت خاصی پیش می‌آیند درگیر می‌کند.

این پیشامدها، دست‌مایهٔ روبه‌رو شدن پیرمرد با تعداد زیادی از شخصیت‌های سیاسی قرن سابق اعم از ژوزف استالین، ژنرال فرانکو، هری ترومن، وینستون چرچیل، مائو تسه تونگ، کیم ایل سونگ و… است که منجر به افتادن او در بطن ماجراهای مهم مانند ساخت بمب اتم، جنگ‌های داخلی اسپانیا، انقلاب چین و… می‌شود.

یوناسون البته عناصر جادویی‌اش را ریزتر از آن‌چه که درحد یک گاه‌شمار کلی باشد تزریق کرده و حتی در جایی از کتاب، قهرمان داستان در دههٔ ۱۳۲۰ شمسی و در اوج ماجراهای آزادی‌خواهی که منجر به ملی‌شدن صنعت نفت بود به ایران می‌آید و توسط سازمان امنیت بازداشت هم می‌شود!

این‌گونه داستان‌سرایی نویسنده، جدای از اینکه تسلط او به وقایع را نشان می‌دهد (که باتوجه به سبقهٔ روزنامه‌نگاری‌اش از او بعید نیست) مهارتش در پیوند بین ماجراهای ظاهرا غیرمرتبط را به مخاطب دیکته می‌کند؛ او به نوعی تاریخ سدهٔ پیش را مرور می‌کند که می‌تواند جدای از جذابیتش، از جنبهٔ تعلیمی هم کتاب خوبی برای نوجوانان محسوب شود.