پیرمرد و دریا

رمان «وداع با اسلحه» مثل بسیاری از آثار ادبی و سینماییِ ضدجنگ، روایتی است از جنگ جهانی و آثار مخرب آن بر مردم. اما معمولاً این شخصیتِ کاریکاتورگونهٔ هیتلر است که عنصر بهتری برای جذب مخاطب تلقّی می‌شود؛ اما «ارنست همینگوی» این کتاب را در وصف فجایع انسانی در خلال جنگ جهانی اول می‌نویسد و همین مساله، این رمان را از دیگر بسیاری آثار جنگ‌محور مستثنا می‌کند. همینگوی خود طعم جنگ را در لباس یک سرباز چشیده و در جبهه‌های نبرد در ایتالیا، مسئول آمبولانس بیمارستان صحرایی بوده است؛ از این جهت فضای بی‌رحم و زنندهٔ جنگ را به رئال‌ترین شکل ممکن برای مخاطب به تصویر می‌کشد و این تجربیات هولناک را به کام مخاطب می‌نشاند.

نویسنده با قلم سرد خود به شخصیت‌ها هستی می‌بخشد و حتی نسبت به مرگ بی‌تفاوت می‌کند. او با شیوهٔ گفتار و جمله‌های کوتاه خود، بی‌روحی را تعمداً به متن کتاب و جملات و اتفاقات تزریق می‌کند تا خواننده‌ای که از پشت میزش وقایع رمان را دنبال می‌کند، حتی یک لحظه احساسِ راحتی از جنگ را نداشته باشد! وداع با اسلحه «که در سال ۱۹۲۹ میلادی منتشر شد، جزو شاهکارهای ادبیات غرب محسوب می‌شود و هنگام انتشار در آمریکا و اروپا به محبوبیت بالایی دست پیدا کرد؛ تا جایی که جزو ۱۰۰ کتاب برترِ انجمن کتاب نروژ و کتاب‌خانهٔ مدرن انگلستان معرفی شد. در ایران، مرحوم استاد نجف دریابندری، به‌عنوان اولین ترجمهٔ خود، این کتاب را در سال ۱۳۳۱ شمسی به فارسی برگرداند. کتاب حاضر در ایران توسط نازی عظیما از مترجمان برجسته و به همت نشر افق به چاپ رسیده است.

روز وداع سرباز

کارکتر اول داستان از شخصیتی حقیقی و درواقع هم‌رزم خود همینگوی گرفته شده است؛ جوانی به نام» فردریک هنری «که با خدمت در بخش اورژانش بیمارستان صحرایی در ایتالیا، از همه‌چیز برخوردار است؛ البته در اوایل کتاب، مخاطب هم سر و صدای چندانی از توپ و موشک‌های جنگ نمی‌شنود. کارکترهای دیگرِ داستان نیز، با تغییراتی جزئی مثل تغییر نام‌ها و نقشی که ایفا می‌کنند، اکثرا از شخصیت‌هایی حقیقی شکل گرفته‌اند؛ افرادی که همینگوی در خلال جنگ واقعا با آن‌ها برخورد داشته و سهم مهمی از داستان دارند. هنری، این ستوان آمریکایی که در شهرِ کوچکِ» تریسته «ی ایتالیا خدمت می‌کند، با شروع فصل سرما و افتِ بیش از پیشِ حرارت جنگ، فرصتی برای رفتن به مرخصی سه ماههٔ خود پیدا می‌کند. پس از بازگشت به صحنهٔ جنگ، هنری با پرستاری انگلیسی به نام» کاترین «آشنا می‌شود. در حقیقت نویسنده که آن زمان عضو صلیب سرخ بوده، هنگام کمک به سربازان مجروح می‌شود و کاترین نمودی از پرستاری است که همینگوی تحت مراقبت او بوده است. هنری با آشنایی بیشتر با کاترین، صرفا با انگیزهٔ فرار از تنهایی و نه یک عشق واقعی، به کاترین اظهار علاقه می‌کند. کاترین هم که از مصائب جنگ بی‌نصیب نبوده و دنبال آرامش است، به علاقهٔ هنری واکنش مثبت می‌دهد؛ هرچند یک رابطهٔ فرمالیته باشد. هنری پس از بازگشت از تعطیلات، انگار تازه دارد طعم واقعی جنگ را می‌چشد و چه گواهی بهتر از چشم‌های دل‌مرده و گونه‌های رنگ‌پریدهٔ هم‌رزمانش. شاید همین اتفاق، شروع بیداری فکری هنری و تغییر عقیده‌اش نسبت به مسالهٔ جنگ است. هنری به میدان برمی‌گردد، و درست مثل ترکش‌هایی که خود همینگوی هنگام کمک به سربازها خورد، زخمی می‌شود. این نقطهٔ تلاقیِ دوبارهٔ هنری و کاترین در بیمارستان است؛ آن‌هم در آن شرایطِ بحرانی که هر فردی را بی‌قرارتر می‌کند و به زندگی وابسته‌تر. کششِ مصلحتیِ اجباری که بین این دو برقرار بود، این‌بار رنگ و بوی عاطفه به‌خود می‌گیرد و هنری و کاترین این‌بار واقعاً عاشق هم می‌شوند. هنری به جنگ برمی‌گردد و عقایدش که حالا ریشهٔ محکم‌تری دوانده، دیدگاهش را به جنگ و جان‌فشانی، به کل عوض می‌کند.

سرباز قلم به دست

ارنست میلِر همینگوی در ۱۸۹۹ میلادی در ایالت ایلینوی آمریکا متولد شد. وضع اقتصادی نسبتاً خوب خانواده و خلق و خوی ماجراجویی که شاید از والدینش به ارث برده بود، از همان سنین پایین زندگی پُر فراز و نشیبی را برایش رقم زد. در کودکی عاشق ماهی‌گیری بود و در نوجوانی مدتی گزارشگری کرد. در ۱۹۱۷ استخدام ارتش شد و به‌خاطر ضعف بینایی به خدمت در بخش اورژانس و کار رانندگی آمبولانس‌های صلیب سرخ درآمد. یک سال بعد مجروح شد و در بازگشت به وطن، با استقبال باشکوهی روبه‌رو شد. در همان سال دوباره به حرفهٔ روزنامه‌نگاری برگشت و در سال ۱۹۲۱ برای اولین بار ازدواج کرد و صاحب یک فرزند شد؛ ازدواجی که ۶ سال بیشتر دوام نیاورد. در خلال همین سال‌ها بود که با انتشار دو کتاب و با تاثیری که با قلم خود روی مخاطب می‌گذارد، نویسندهٔ صاحب‌سبکی شد. همینگوی را از بنیان‌گذاران سبک وقایع‌نگاری ادبی می‌دانند و دلیلش را می‌توانیم در شخصیتِ تجربه‌گرای او بیابیم. زمستان‌ها برای اسکی به بخش‌های مختلفی از اروپا سفر می‌کرد و تابستان را، در اسپانیا و شرکت در جشنوارهٔ» سن فرمین «سپری می‌کرد که رمان»خورشید همچنان طلوع خواهد کرد«، برپایهٔ تجربیاتش از این مسافرت‌ها است. او در کوبا و آفریقا شکار می‌کرد و زندگی سرگرم‌کننده‌ای را می‌گذراند و شاید به همین خاطر در ۶۱ سالگی به زندگی خود پایان داد! ارنست همینگوی از ازدواج دوم خود هم صاحب دو فرزند شد و پس از آن دوبارِ دیگر هم ازدواج کرد. خروجی این تجربیاتِ شگفت‌انگیز او از جنگ و شهرت و نویسندگی و مسافرت، ۱۶ اثر بود که درطول ۳۷ سال روی کاغذ آورد. «پدر ادبیات مدرن» لقب همینگوی است و شاهکار بزرگ او «پیرمرد و دریا» که در سال ۱۹۵۲ نگاشته شد و جوایز پولیتزر و نوبل ادبیات را برای او در پی داشت، گواه این مدعاست. پس از خودکشی او در ۱۹۶۱ و درطول سال‌ها، ۷ اثر از او تکمیل و چاپ شد؛ و یاد و تاثیر پررنگ او در ادبیات داستان‌نویسی معاصر را، مستحکم‌تر کرد.