مرگ بزرگ‌ترین ابهام بشری

یکی از اسرارآمیزترین موضوعاتی که هر انسانی به آن فکر می‌کند، مرگ است. این بحث بااینکه بسیار ناشناخته و مبهم است، اما همواره به‌عنوان جذاب‌ترین موضوع در حوزه روان‌شناسی و فلسفه از آن یاد می‌شود. یکی از مشهورترین آثار داخلی که در رابطه با مرگ تألیف شده، کتاب آن‌سوی مرگ نوشته جمال صادقی است. او در این کتاب با افرادی که ادعا می‌کنند مرگ را تجربه کرده و مجدداً به زندگی بازگشته‌اند مصاحبه می‌کند و تجربیات آن‌ها را در اختیار مخاطب می‌گذارد.

ماجرای تألیف کتاب آن‌سوی مرگ از سال‌ها پیش آغاز شد. در آن زمان جمال صادقی به همراه یکی از دوستان و همکاران خود به نام محمدحسین حاجی ده آبادی به شهرهای مختلف ایران سفر می‌کند. این سفرها با اهداف انسان‌شناسی انجام می‌شدند، اما صادقی را با افرادی روبه‌رو کردند که ادعاهای عجیبی از مردن و بازگشت به زندگی داشتند. سال‌ها بعد صادقی تصمیم گرفت این تجربیات پیچیده و غریب را در قالب یک کتاب منتشر کند تا آنچه را که دیده و شنیده بود به دیگران نیز منتقل نماید. این کتاب دارای سه بخش است که در هرکدام از این بخش‌ها، یک خاطره متفاوت روایت می‌شود. سبک نگارشی کتاب شبیه مصاحبه است و همین موضوع نیز باعث واقعی‌تر شدن روایت‌ها می‌شود.

کتاب آن‌سوی مرگ به چه موضوعی اشاره می‌کند؟

مرگ شاید یکی از مهم‌ترین موضوعات در زندگی بشر باشد. اینکه بعد از مردن چه بلایی بر سر ما می‌آید، چیزی است که بارها به آن فکر کرده‌ایم، اما شاید هرگز نتوانستیم جوابی محکم برایش پیدا کنیم. ادیان الهی به زندگی بعد از مرگ اشاره می‌کنند. جایی که انسان دوباره و به شکلی دیگر زنده می‌شود و در دنیایی متفاوت به زندگی ادامه می‌دهد. خیلی از فلاسفه هم این دیدگاه را تأیید می‌کنند و به وجود دنیایی بعد از این دنیای فانی معتقدند. اما در سوی دیگر، مادی‌گراها می‌گویند که بعد از مرگ همه‌چیز به اتمام می‌رسد و هیچ دنیای دیگری وجود ندارد. اینکه ما چگونه درباره مرگ فکر می‌کنیم، فقط یک اندیشه ساده نیست، بلکه روی نحوه زندگی کردن ما هم تأثیر می‌گذارد.

جذابیت این موضوع باعث شده تا نویسندگان زیادی به سراغ آن بروند. کتاب‌های متعددی هستند که به موضوع مرگ و زندگی پس از آن می‌پردازند. اکثر این کتاب‌های نگاهی دین‌محور به موضوع دارند، یعنی تلاش می‌کنند بر اساس آموزه‌های ادیان و مذاهب مختلف، مرگ را توجیه و تفسیر کنند. اما وقتی از تجربه مرگ توسط یک انسان زنده صحبت می‌کنیم، موضوع جذاب‌تر می‌شود، چون دیگر با یک سری مفاهیم و دانسته‌ها که از ادیان گذشته به ما منتقل شده‌اند مواجه نیستیم، بلکه درباره تجربه واقعی مرگ حرف می‌زنیم.

اینکه یک نفر برای لحظاتی بمیرد و مجدداً به حیات بازگردد ازنظر علم پزشکی ممکن است. افراد زیادی هستند که برای دقایقی مرده‌اند و سپس دوباره زنده شده و به حالت عادی بازگشته‌اند. این افراد وقتی از تجربه مرگ صحبت می‌کنند، به چیزهای عجیبی اشاره می‌نمایند که باورشان واقعاً دشوار است. چیزهایی که با هیچ علم و منطقی مطابقت ندارند. تجربیات این افراد معمولاً شبیه به هم هستند و همین موضوع باعث می‌شود که حرف‌های آنان را جدی بگیریم و باور کنیم.

کتاب آن‌سوی مرگ اثر جمال صادقی دقیقاً روی همین موضوع دست گذاشته است. در این کتاب از تجربه شخصی افرادی مطلع می‌شویم که برای لحظاتی عالم مرگ را دیده‌اند. این کتاب مجموعه‌ای بسیار شگفت‌انگیز است که حتی بخش‌هایی از آن را می‌توان ترسناک توصیف کرد. مصاحبه با افرادی که به برزخ رفته و سپس برگشته‌اند به‌هیچ‌وجه یک چیز عادی نیست. حتی توصیه می‌شود که افراد مبتلا به بیماری‌های قلبی و روانی از خواندن این کتاب پرهیز کنند.

خلاصه‌ای از کتاب آن سوی مرگ

جمال صادقی در کتاب آن سوی مرگ گزارشی مستند از تجربیات سه نفر که مرگ را به چشم خود دیده‌اند ارائه کرده است. وقتی این تجربیات این افراد را می‌خوانیم، واقعاً تحت تأثیر قرار می‌گیریم. صحبت‌های آن‌ها که در قالب مصاحبه روایت شده‌اند، تکان‌دهنده و باورپذیر هستند. در واقع اکثر افرادی که این کتاب را خوانده‌اند، آن را یکی از بهترین آثار درباره مرگ می‌دانند. همین موضوع نشان می‌دهد که خوانندگان به صداقت و صحت کتاب صادقی اطمینان دارند.

کتاب آن سوی مرگ با نثری ساده و روان نوشته شده است. همین سادگی به جذابیت کتاب می‌افزاید و کشش آن را بیشتر می‌کند. البته خود موضوع اصلی به‌اندازه کافی جذاب هست، اما نوع نگارش نویسنده نیز در ایجاد این جاذبه بی‌تأثیر نبوده است. البته لازم است به این موضوع هم اشاره کنیم که برخی از خوانندگان، موارد مطرح شده در این کتاب را باورپذیر نمی‌دانند و حتی آن را متناقض با آموزه‌های دینی معرفی می‌کنند. به‌هرحال این دو دیدگاه درباره کتاب وجود دارند که دیدگاه اول به‌مراتب پررنگ‌تر است. برای کتاب آن سوی مرگ حواشی زیادی نیز ایجاد شده که همه این‌ها ثابت می‌کنند این کتاب حداقل یک بار ارزش خواندن را دارد.

در ادامه بخش کوتاهی از این کتاب را با هم می‌خوانیم که مربوط به یکی از سه مصاحبه آن است:

- سحر، می‌خواهم بدانم واکنش تو، واکنش وجود اثیری تو در برابر جسمِ بی‌جانت چه بود؟ وقتی کالبدت را دیدی چه فکری کردی؟

- خوب، ابتدا حسابی گیج شدم. مرتب از خودم می‌پرسیدم: «اگر او من هستم، پس من (منی که در بالا قرار دارم) کی هستم؟!»

- چه وضعیت عجیبی! تو داشتی با چشمانی دیگر، جسمت را نگاه می‌کردی.

- بله. احساس می‌کردم به دو نفر تبدیل شده‌ام. یکی از دو وجودم روی تختِ بیمارستان است و دیگری در بالا. فکر می‌کردم چطور چنین چیزی ممکن است! عاقبت، به یک جواب منطقی رسیدم: «فقط در یک صورت، چنین چیزی ممکن است؛ اینکه مرده باشم.» همان وقت، عمیقاً درک کردم که مرده‌ام.

- با درک این موضوع، خیلی وحشت کردی؟

- وحشت نکردم. خیلی هم خوشحال شدم.

- خوشحال؟

- خوشحال. چون فهمیدم که هنوز وجود دارم، هنوز زنده‌ام. هرچند به شکلی دیگر. چون فهمیدم که هنوز از قوه بینایی، شنوایی و بویایی برخوردار هستم. هرچند کالبد مادی نداشتم. علاوه بر این، دریافتم که مرگ چیز خوبی است. حداقل برای من خیلی خوب بود. به سه دلیل: یکی اینکه از آن دردهای شدید نجات پیدا کرده بودم (به‌قدری دور از درد، هر دردی بودم که نمی‌توانم شرح دهم.) دلیل دیگر، آرامش عجیبی بود که داشتم. و دلیل آخر: حظ زیادی که به خاطر بی‌وزنی نصیبم شده بود. در آن حالت، خیلی سبک و خیلی آزاد بودم.