سه‌گانهٔ نیویورک
افق
پل استر
شهرزاد لولاچی
، ...معرفی و بررسی کتاب سه‌گانهٔ نیویورک
«سه‌گانه نیویورک»(به انگلیسی The New york trilogy) عنوان رمانی از «پل استر» نویسندهٔ شناخته‌شده امریکایی است که به‌خاطر آثار پست‌مدرنش مشهور است. استر که علاوه بر نگارش داستان، در زمینهٔ ترجمه، شعر و فیلمنامه‌نویسی هم فعالیت می‌کند، هنرمندی ۷۴ ساله است که آثارش به بیش از ۴۰ زبان زندهٔ دنیا ترجمه شده‌اند. علاوه بر سه‌گانهٔ نیویورک که توسط «شهرزاد لولاچی» و «خجسته کیهان» برگردانده شده، از جمله آثار ترجمه‌شدهٔ او به فارسی که معمولاً توسط نشر «افق»(خریدار قانونی کپی‌رایت آثار استر در ایران) منتشر شده‌اند، می‌توان به «اختراع انزوا»، «کشور آخرین‌ها»، «دیوانگی در بروکلین»، «خاطرات زمستان» و «تیمبوکتو» اشاره کرد.
«سه‌گانهٔ نیویورک» که از نامش هم پیداست که در فضای شهری مدرنی اتفاق می‌افتد، در واقع از سه رمان کوتاه تشکیل شده است که به ترتیب «شهر شیشه‌ای»، «ارواح» و «اتاق دربسته» نام دارند. این سه اسم کافی است تا ذهن خواننده وارد فضایی رازآلود و معمایی شود و این پرسش را مطرح کند که آیا قرار است رمانی پلیسی جنایی بخواند؟
دزد و پلیس‌بازی به سبک پل استر؟
در پاسخ به این سوال می‌توان گفت هم بله و هم نه. بله به این خاطر که رمان مانند بسیاری از آثار مطرح پست‌مدرن، از ژانرهای آشنا و امتحان‌شدهٔ ادبی بهره می‌گیرد و نه به این دلیل که داستان‌ها صددرصد در این ژانرها نمی‌گنجند و درواقع، روایت کلاسیکی از اتفاق افتادن یک جرم و گشودن گره و حل یک پرونده توسط تیم پلیس نیستند. این سه داستان که همگی در درون‌مایهٔ روانشناختی، فلسفی و البته معمایی خود اشتراکات زیادی دارند، به ترتیب عبارتند از:
- شهر شیشه‌ای
ماجرای نویسنده‌ای به نام «کویین» که سال‌هاست با اسم مستعار می‌نویسد، همسر و فرزندش را از دست داده و زندگی در انزوا و خلوتی دارد. یک شب ناشناسی با کویین تماس می‌گیرد که او را با یک کارآگاه اشتباه گرفته. داستان به پیگیری کردن یا نکردن این تماس از جانب کویین می‌پردازد.
- ارواح
داستان کارآگاهی به نام «بُلو» یا همان «آبی» که توسط مردی به نام «سفید»، استخدام شده تا شخصی به نام «سیاه» را تعقیب و بررسی کند. آبی در آپارتمانی روبه‌روی خانهٔ سیاه مستقر می‌شود و دائماً از پنجره به او چشم می‌دوزد. اما این قضیهٔ کارآگاهی ساده ناگهان شکلی مرموز به خودش می‌گیرد.
- اتاق در بسته
ماجرای نویسنده‌ای که بعد از سال‌ها از همسر رفیق و همکلاسی قدیمی‌اش تماسی دریافت می‌کند و به خانهٔ او می‌رود. رفیق قدیمی که مفقود شده و ظاهراً مرده است، برای نویسنده نوشته‌هایش را به یادگار گذاشته و حالا او باید تصمیم بگیرد که با یک چمدان دست‌نوشته، چه باید بکند؟
آشنایی‌زدایی از شیوه حل مسئله
در هر کدام از این داستان‌ها، یک راوی اول شخص داریم که ضمن بیان کردن درونیات خودش، معمولاً ما را از دل یک داستان به داستانی دیگر می‌کشاند و فُرمی تودرتو به اثر می‌بخشد. برای مثال در داستان اول، کوئین با «پیتر استیلمن» همکلام می‌شود و بخش‌های زیادی از این کتاب، روایت زندگی اوست و یا شروع می‌کند به ورق زدن یک کتاب، و بخش‌هایی از آن کتاب عیناً در متن آورده می‌شود و سپس دوباره به قضیهٔ اصلی برمی‌گردیم. یا در داستان سوم هم بریده‌هایی از نامه‌های شخصی به نام فنشاو گاهی ما را از مسیر قصهٔ اصلی جدا کرده و به ماجراهای سفر و زندگی او می‌برد.
در تمامی این روایت‌ها، معمای مطرح‌شده تاحدی شکل کلاسیک خود را حفظ کرده و معمولاً به گم شدن افراد مربوط می‌شود، اما شیوهٔ حل مسئله و به عبارتی کارآگاه‌بازی ماجرا، با روش رایج در رمان‌های پلیسی فرق دارد. در هر سه داستان، از جایی به بعد می‌بینیم شخصیت‌ها بدون طی کردن سیری منطقی برای گره‌گشایی، انگار دارند دور خودشان می‌چرخند و مسئله‌ای بیهوده را برای خودشان بزرگنمایی می‌کنند. اما همین مسئلهٔ بیهوده، به‌نوعی شکلی از نزدیک شدن به خود است. اغلب کارآگاه و سوژه ناگهان چنان به یکدیگر نزدیک می‌شوند که گویی دیگر از هم قابل تفکیک نیستند و در یکدیگر حل شده‌اند و درواقع مسیر ماجراجویی، مسیری بوده برای شناخت خود و کشف هویت، هویتی که در جامعه‌ای شلوغ و مدرن دارد گم می‌شود و استقلال خود را از دست می‌دهد. شاید بشود از این حیث، رمان را شبیه به تجربه‌هایی که کوبو آبه در این زمینه کرده دانست، اما آبه شکل منحصر به فرد داستان‌پردازی خود را دارد و استر هم تکنیک‌های خودش را. مثلاً ورود مولف به متن یکی از تکنیک‌هایی است که او بارها از آن بهره می‌گیرد و خودش را وارد داستان می‌کند.
جدا از تم و درون مایهٔ یکسان برای داستان‌ها، استفاده از نماد و نشانه‌های شبیه به هم مانند پنجره، شکل اتاق، لحن شخصیت‌ها، اسامی تکرارشونده یا شخصیت‌های مشابه، و نقش‌های اجتماعی یکسان مانند کارآگاه یا نویسنده، مختلف نخی نامرئی است که داستان‌ها را به هم وصل نگه می‌دارد و کاری می‌کند که آن‌ها هم به تنهایی قابل خواندن و تفسیر باشند و هم ضمن حفظ پیوستگی، در خدمت خلق سه‌گانه‌ای تشکیل‌شده از داستان‌های به هم مرتبط باشند.
داستان‌ها پر از ارجاعات برون‌متنی‌اند. از «موبی‌دیک» و «دن‌کیشوت» گرفته تا آوردن اسم نویسنده‌های شناخته‌شده‌ای مثل «ادگار آلن پو» و یا سرک کشیدن به سینما. این ارجاعات که همگی در خدمت محتوا هستند، به ایجاد همان فرم تودرتو و مرموز داستان‌ها، بسیار کمک کرده‌اند و حتی گاهی بخشی از داستان، مانن یکی از آن‌ها اتفاق می‌افتد.
وقتی دست استر رو می‌شود
شیوهٔ پایان‌بندی داستان‌ها هم کاملاً غیرکلاسیک اتفاق می‌افتد؛ نوعی از پایان باز و غیرقابل باور که درست در جایی که خواننده انتظارش را ندارد، رخ می‌دهد و مثل زندگی واقعی که خیلی از اتفاقات و معماهایش نیمه‌تمام می‌مانند، نیمه‌کاره باقی می‌ماند. این ویژگی فرمی همخوانی خوبی با محتوا دارد، اما از جایی به بعد -شاید از اواسط ارواح، کتاب دوم- دست کل سه‌گانه برای مخاطب رو می‌شود و او ناگهان می‌فهمد باوجودی‌که این نثر جذاب و روایت مرموزی که آدم را به شکلی از خودشناسی می‌رساند را نمی‌شود زمین گذاشت، اما هرچقدر هم که داستان‌ها متنوع باشند قرار نیست در زمینهٔ پایان‌بندی و به‌عبارتی گره‌گشایی، تفاوتی با هم داشته باشند و این ممکن است تاحدی خسته‌کننده باشد و آدم را دلزده کند که چرا خلاقیت نویسنده این‌قدر زود تمام شد. هرچند، شاید بتوان همین تکرارها و قابل حدس بودن‌ها را تعمد و بخشی از خلاقیت نویسنده دانست، نویسنده‌ای که شاید می‌خواهد در ریتم کند و تکراری روتین زندگی‌مان ما را بیشتر به رخمان بکشد و چرخهٔ تکرارشوندهٔ زندگی را به ما یادآوری کند که در آن، گاهی خود واقعی‌مان را خواسته یا ناخواسته، از دست می‌دهیم و باید به دو نیمه تقسیم شویم و دنبال خودمان بگردیم.
باوجود این‌ها سه‌گانهٔ نیویورک جذاب است و ارزش خواندن را دارد و از آن کتاب‌هایی است که نمی‌شود ساده زمینش گذاشت و بعد از خواندن هم، کویین و آبی و سیاه و شخصیت‌ها، به سادگی از ذهن آدم پاک نمی‌شوند.
- مشخصات کتاب
- نقد و بررسی
- پرسش و پاسخ
| نام کامل کتاب | سه‌گانهٔ نیویورک (شهرشیشه‌ای و اتاق دربسته و ارواح) |
|---|---|
| مترجمان | شهرزاد لولاچی - خجسته کیهان |
| ژانر | داستانی، رازآلود، ادبیات معاصر، جنایی، کلاسیک |
| تعداد صفحه | ۴۵۶ |
| قطع | رقعی |
| نوع جلد | گالینگور |
| وزن | ۶۰۶ گرم |
| شابک | ۹۷۸۹۶۴۳۶۹۱۵۷۸ |