کتاب «ذهن حواس جمع» صرفا برای این نیست که به شما نکات و ترفندهایی جهت خاموش نگه‌داشتن تلفن همراه و باقی عوامل حواس‌پرت کن ارائه دهد تا به طور موقت حواس خود را جمع کنید. این کتاب، راه‌حل‌ها و تکنیک‌هایی را ارائه می‌دهد که به کمک آن‌ها، با علت‌های اصلی حواس‌پرتی آشنا می‌شوید و می‌توانید جهت حل آن‌ها اقدام کنید. علت‌هایی که ریشه در روانکاوی انسان دارند. به جرات می‌توان گفت که با خواندن این کتاب به این نتیجه می‌رسیم که سایر راهکارها در کنترل حواس‌پرتی، صرفا روشی برای پاک کردن صورت مسئله است. نیر ایال در این کتاب نحوهٔ شناخت و حل مسئله را به شما نشان می‌دهد. اما قبل از اینکه آن را به طور کامل معرفی کنیم، بیایید کمی با نویسندهٔ اثر آشنا شویم.

نیر ایال، نویسنده، مدرس و کارآفرین اسرائیلی است که در سال ۱۹۸۰ میلادی به دنیا آمد. او تا کنون دو کتاب موفق «قلاب» و «ذهن حواس جمع» را به چاپ رسانده و علاوه بر این‌ها، در وبلاگ شخصی خود، اطلاعات با ارزشی در زمینهٔ تجارت، روان‌شناسی و تکنولوژی منتشر می‌کند.

ادعای اصلی کتاب «ذهن حواس جمع»

مردم تصور می‌کنند که حواس‌پرتی، به خاطر علاقه به بازی‌های آنلاین یا ویدیوهای اینستاگرامی است. آن‌ها هیچ نمی‌دانند که این اپلیکیشن‌ها و بازی‌ها نیستند که حواسشان را پرت می‌کنند. بلکه ذهن درون آن‌ها است که مشکل دارد و حواسشان را پرت می‌کند. ایال در این کتاب، علت حواس‌پرتی را لذت جویی نمی‌بیند. بلکه راهی جهت فرار از رنج و ناراحتی می‌بیند. او ادعا می‌کند که درست به همین دلیل، ما به عوامل حواس‌پرت کن معتاد می‌شویم. چون آن‌ها باعث می‌شوند که ناراحتی‌های روحی خود را فراموش کنیم. پس برای حل این مشکل، باید به درون خود رجوع کنیم و دست از سر آن موبایل بیچاره برداریم. او می‌گوید که فقط با درک درد می‌توانیم آن را کنترل کنیم و راه‌های بهتری برای مقابله با آن پیدا کنیم.  

از نظر ایال، ذات انسان دائما ناآرام است و تنها در صورتی می‌توان یک انسان حواس‌جمع شد که این ناآرامی را جهت بهتر شدن اوضاع هدایت کرد. او برای تسلط بر عوامل محرک داخلی، کنارآمدن با ناراحتی‌ها را توصیه می‌کند. یکی روش‌هایی که به ما در کنار آمدن با مشکلاتمان کمک می‌کند، مراجعه به روان‌شناسی است که به ما در ریشه‌یابی مشکلات ذهنی کمک کند. مطمئنا هیچ‌کس تصور نمی‌کند که علت اصلی حواس‌پرتی او، یک مشکل روحی باشد که در ناخودآگاه ذهنش خوابیده است.

نویسنده در این کتاب، یک مدل چهاربخشی ارائه می‌دهد و به شما آموزش می‌دهد که چگونه با ترکیب خوبی از ایده‌ها و تاکتیک‌ها، به شخصی کاملا متمرکز تبدیل شوید. در ده فصل اول، او به شما در شناخت مسائل روان‌شناسی کمک می‌کند و سپس روش‌های کنترل عوامل بیرونی و حتی نحوهٔ تربیت فرزندان حواس جمع را آموزش می‌دهد. در ادامه شما را با بخش‌هایی از کتاب آشنا خواهیم کرد.

بخش اول: محرک‌های درونی را مهار کنید

همانطور که از نام آن معلوم است، ایال در این بخش عوامل درونی را معرفی می‌کند. دقیقا این بخش، کتاب را با سایر کتاب‌های تقویت تمرکز متمایز ساخته و آن را به اثری پرفروش تبدیل کرده است. همانطور که قبلا نیز به آن اشاره کردیم، او در این بخش ادعا می‌کند که تمام حواس‌پرتی‌ها، میل به فرار از ناراحتی هستند. اگر رفتاری قبلاً در تأمین آرامش موثر واقع می‌شد، احتمالا همچنان از آن به عنوان ابزاری برای فرار از ناراحتی استفاده می‌شود. با این حال، شما نمی‌توانید چیزی را «حواس پرتی» بنامید، مگر اینکه بدانید چه چیزی باعث حواس پرتی شما می‌شود.

«این دلایل فرعی در یک چیز مشترک‌اند؛ کمک می‌کنند مسئولیت را به گردن چیزی یا کسی دیگر بیندازیم. همکارمان به یک اندازه در کنار دلایل دیگر مقصر شناخته می‌شوند، ولی به طور قطع مسئولیت کامل اتفاق به گردن آن‌ها نیست. اگر دلایل اصلی را پیدا و با آن‌ها برخورد نکنیم، مانند قربانی درمانده‌ای درون فاجعه‌ای خودمان مسببش بودیم گرفتار می‌شویم. »

اگرچه ایال جهت جلوگیری از تحقیر خود، راه‌حل‌هایی توصیه می‌کند. چون زمانی که دلایل درونی را پیدا کنیم، ممکن است تحقیر خودمان را نیز شروع کنیم. برای مثال، او توصیه می‌کند که به جای تحقیر، احساسات قبل از حواس‌پرتی را تشخیص دهیم و سپس جهت یافتن ریشهٔ آن کنجکاوی کنید.

بخش دوم: برای حواس‌جمعی زمان بگذارید

او در این بخش نحوهٔ مدیریت زمان و برنامه‌ریزی را معرفی می‌کند. او توصیه می‌کند که این برنامه‌ریزی باید با شناخت ارزش‌های خود شروع شود. در حقیقت، ارزش‌های ما باید در این راستا باشد که می‌خواهیم چگونه باشیم، برای چه چیزی تلاش کنیم و چگونه می‌خواهیم با دنیای اطراف خود ارتباط برقرار کنیم. او در این بخش توصیه می‌کند که باید تا جایی برنامه ریزی کنیم که هیچ جای سفیدی در تقویم باقی نماند.

«می‌دانم بسیاری از ما به ایدهٔ داشتن برنامهٔ زمانی واکنش منفی نشان می‌دهیم، زیرا نمی‌خواهیم حس کنیم چیزی دست و بال‌مان را بسته است، ولی شاید برای‌تان عجیب باشد که بگویم در واقع وقتی تحت فشاریم عملکرد بهتری داریم. به این دلیل که محدودیت‌ها به ما ساختار می‌دهند، در حالی که برنامهٔ زمانی خالی و فهرستی عریض و طویل از کارهایی که مِ‌خواهیم انجام دهیم، عذاب‌مان می‌دهد. . موثرترین راه برای اختصاص زمان به حواس‌جمعی «تعیین محدودهٔ زمانی» است.

بخش سوم: افسار محرک‌های بیرونی را به دست بگیرید

ایال در این کتاب ادعا می‌کند که برخلاف تصور ما، عوامل محرک خارجی همیشه مضر نیستند. او معتقد است که اسلحه انسان را نمی‌کشد. بلکه انسان انسان را می‌کشد. پس هرگونه فناوری و تکنولوژی صرفا در خدمت بشر است و از ماست که بر ماست.

ایال در این بخش می‌گوید: «زمان صرف شده برای برقراری ارتباط نباید فدای زمان صرف تمرکز شود. گپ گروهی به جای جلسات حضوری عالی است، اما اگر به یک کار روزانه تبدیل شود وحشتناک است. » و این دقیقا اتفاقی است که این روزها به خاطر شیوع ویروس کرونا، در حال وقوع است. پس حالا که کارمند یا دانش‌آموز، هردو برای انجام فعالیت‌های اجتماعی به تلفن همراه نیاز دارند، برای به حداقل رساندن حواس‌پرتی‌ها می‌توانند برنامه‌هایی که دیگر نیازی به آن‌ها ندارند را حذف کنند. یا اپلیکیشن‌هایی که خیلی از آن‌ها استفاده می‌کنند را از صفحهٔ اصلی جابه‌جا کنند.

بخش چهارم: با توافق‌ها جلوی حواس‌پرتی را بگیرید

در این بخش، ایال عوامل اجباری را جهت تقویت تمرکز معرفی می‌کند. مثلا در صورتی که تلفن همراه زیادی حواس شما را پرت می‌کند و به جای حضور در کلاس آنلاین به شبکه‌های اجتماعی سر می‌زنید، می‌توانید از اپلیکیشن‌های «StayFocused» استفاده کنید که دسترسی شما به فیس‌بوک، اینستاگرام و… را محدود می‌کند. اگر در کار خود تمرکز ندارید و دائما حواستان پرت می‌شود، پروژه‌ای را قبول کنید که برای شما علاوه بر سود، غرامت مالی داشته باشد.

برخی خواندن این کتاب را به کسانی توصیه می‌کنند که برای مدیریت زمان با مشکلات زیادی روبه‌رو هستند. ولی ما خواندن این کتاب را به همه توصیه می‌کنیم. چراکه از محرک‌های درونی حرف می‌زند و این محرک‌ها، در ذهن هر کسی وجود دارد. انگار با ما به دنیا آمده و با مرگ به اتمام می‌رسند. خود ایال نیز به کمک یک افسانهٔ یونانی، از آن‌ها با عنوان «نفرین» یاد می‌کند. پس اگر می‌خواهید با تاکتیک‌های فوق‌العاده و جذاب ایال آشنا شوید، کتاب «ذهن حواس‌جمع» را بخرید و از خواندن آن با ترجمهٔ روان و سلیس «فاطمه علی‌پور تنگسیری» لذت ببرید.