از قیطریه تا اورنج کانتی

از همان زمان‌هایی که برای انسان‌ها نقطهٔ شروعی تعریف کرده‌ایم، زمان‌هایی که امکانات رفاهی در نازل‌ترین سطح ممکن بود و اصلا واژهٔ «امکانات» غیر قابل تعریف بود تا اکنون که روز به روز خبر از اکتشافات و موفقیت‌ها و پیش‌روی‌های علمی کوچک و بزرگ در سر تا سر جهان گاهی ما را مبهوت و البته مغرور می‌کند پدیده‌ای وجود داشته که برای نوع انسان در تمامی این سال‌ها به صورت حقیقتی محتوم، معمایی مرموز و البته ترسناک جلوه کرده است؛ مرگ. واقعیتی که هزاران هزار شاعر، نویسنده، نقاش، موسیقی‌دان، مجسمه‌ساز و… از گذشته تا الان در آثارشان بازتاب داده‌اند و به نوعی بار عادی‌سازی و خوف‌زدایی از این پدیده بر دوش هنرمندان و فرهنگیان بوده است تا با آن‌چه خلق می‌کنند فرصت آشنایی بیش‌تری با مرگ آن هم از دریچهٔ نگاه‌های متفاوت به ما دهند. نقاشی‌هایی مانند «مرگ در اتاق بیمار» ادوارد مونک و یا «پیروزی مرگ» از پیتر بروگل، کتاب‌هایی چون «مرگ ایوان ایلیچ» از لئو تولستوی، «مرگ خوش» از آلبر کامو و «سایه سنگین خانم الف» از نویسندهٔ معاصر ایتالیایی به نام پائولو جوردانو همه و همه مثال‌هایی هستند که آفریده شده‌اند تا مواجههٔ ما با مرگ را به نوعی راحت‌تر کنند!

کتاب «از قیطریه تا اورنج‌کانتی» با عنوان فرعی «وقایع‌نگاری یک مرگ از پیش تعیین‌شده» از حمیدرضا صدر هم جز آن دسته از کتاب‌هایی قرار می‌گیرد که ماهیتی «مرگ‌آگاهانه» دارند. کتابی بر پایهٔ تجربیاتی شخصی که در آن نویسنده‌اش به راستی به مصاف مرگ رفته است و ظرف دو و نیم سال تا آن‌جایی که توانسته از حمله‌ها، سرکشی‌ها و فریادهای تیم متخاصم و دفاع جانانه خودش گفته و نوشته است. این کتاب به کوشش انتشارات چشمه در شهریور ماه ۱۴۰۰ منتشر شد.

موضوع کتاب از قیطریه تا اورنج کانتی

کتاب، خودزندگی‌نامه (اتوبیوگرافی) ای است که بر چهار بخش کلی استوار است:

• به جای مقدمه
• در تهران
• در آمریکا
• به جای مؤخره

حمیدرضا صدر نوشتن دربارهٔ بیماری‌اش را از جایی آغاز می‌کند که آزمایشش را داده و در انتظار دریافت نتیجه است و این آغاز راهی است که قرار است دو سال و نیم در رابطه با آن بنویسد؛ از روز و شب خود، از سختی‌ها و مصائب بیماری، از امیدها و ناامیدی‌هایش، از رفت‌وآمدهای مکرر به آزمایشگاه‌ها و بیمارستان‌ها، از برخورد هر روزه با پزشکان و پرستاران؛ قرار است دربارهٔ صبر و شکیبایی همراهانش در این راه بخوانیم، دربارهٔ روزمرهٔ خود بیمار، دربارهٔ دلتنگی‌ها، حسرت‌ها، خواستن‌ها. دربارهٔ آن که کاش رشد بیماری متوقف شود، به روزهای قبل از بیماری برگردم، از هیاهویی که بیماری با خودش می‌آورد و تمام دنیای انسان را به خودش مشغول می‌کند. قرار است از تمامی این‌ها بخوانیم.

در سطری از به‌جای مقدمه چنین آمده است:

ای داد که چه سفری پیشِ رو داری، پسر جان. سفری متفاوت با سفرهای پیشین، سفری بدون سرخوشی، سفری بدون خنده، سفری بی‌بازگشت.

در تهران

در این فصل، صدر از بیماری‌اش مطلع می‌شود و چنان‌چه می‌گوید «همه‌چیز از سرفه‌های قبل از خواب شروع شد». بعد از آگاهی یافتن از بیماری، همان بیماری لعنتی که پدر و عموزاده‌اش را هم به کام مرگ کشیده بود نوبت به آزمایش‌ها و نمونه‌برداری‌های مختلف می‌رسد و زمانی که از عمق و شدت بیماری‌اش مطلع می‌شود با درخواست و اصرار بستگانش در ایالات متحده بار سفر به آن مقصد می‌بندد. نوشته‌های دکتر صدر در فصل «در تهران» بنا به عادت شیرین و همیشگی نویسنده با خاطره‌بازی و خاطره‌گویی همراه می‌شود. برای کسی که همه‌جوره عاشق تهران بوده است دل کندن از آن شهر سخت است، علی‌الخصوص سفری با بلیت یک طرفه.

در آمریکا

در فصل «در آمریکا» که بیشترین حجم از کتاب را به خود اختصاص داده است صدر مداوا و درمانش را به صورت جدی آغاز می‌کند؛ این فصل، فصلی تلخ است و واقعیات و گرفتاری‌های عینی یک بیمار به واضح‌ترین شکل بیان شده است. از ضعف، درد و بی‌حالی، از خشم و گاهی شرمساری از همه و همه به صریح‌ترین شکل ممکن نوشته است. از مواجههٔ با بیماران، از این‌که چقدر وضع خودش بهتر یا بدتر از آنان است، از ناامیدی، ناامیدی و گاهی هم امید.

به جای مؤخره

در بخش انتهایی کتاب که «به جای مؤخره» نام گرفته شده است، غزاله فرزند حمیدرضا صدر در یادداشتی که هم‌چون دل‌نوشتی جان‌کاه و سوزناک و در عین حال آگاه‌کننده از دقایق و لحظاتی که دکتر صدر قادر به نوشتن نبود، خواننده را با بار احساسی شدیدی رو به رو می‌کند. در این بخش کوتاه پا وادی دختر و پدری می‌گذاریم که عشق و احترام متقابل اساس رابطه‌شان را تشکیل داده است.

خرید اینترنتی کتاب «از قیطریه تا اورنج‌کانتی؛ وقایع‌نگاری یک مرگ از پیش تعیین‌شده» را به تمامی دوست‌داران دکتر صدر و تمامی کسانی که نسبت به موضوعاتی مانند «مرگ‌اندیشی» علاقه‌مند هستند توصیه می‌کنیم.

حمیدرضا صدر؛ نویسندهٔ کتاب از قیطریه تا اورنج‌کانتی

دکتر حمیدرضا صدر، نویسنده، منتقد سینما و کارشناس برنامه‌های فوتبالی تلویزیونی بود. ولی اگر بخواهیم تنها او را به یک حوزه محدود کنیم باید او را یک عشقِ فوتبال بدانیم. او در فروردین ۱۳۳۵ در شهر مشهد متولد شد و در ۲۵ تیر ماه ۱۴۰۰ در اورنج‌کانتی کالیفرنیا درگذشت. از ویژگی‌های برجستهٔ شخصیتی او نگاه متفاوت، انسان‌شناسانه و روان‌شناسانه‌اش به فوتبال، شور و ذوقش در ادای کلمات و حرکات دست‌هایش هنگام صحبت کردن اشاره کرد. از نکات خاص شیوهٔ روایی او که در آثارش به چشم می‌خورد نوشتن به شیوهٔ «دوم شخص مفرد» بود که نظیر آن را کمتر در ادبیات ایران و حتی جهان دیده‌ایم. صدر خیلی قبل‌تر از آن‌که به وادی تحلیل فوتبال در برنامه‌های تلویزیونی مانند «آن سوی نیمکت» و کارشناس مهمان در ویژه‌برنامه‌ها پا بگذارد یک منتقد جدی سینمایی به شمار می‌رفت و سال‌های سال در مجلاتی مانند «مجله فیلم»، «زن امروز» و «مجله سروش» نوشته بود. «از قیطریه تا اورنج‌کانتی» آخرین اثر او محسوب می‌شود که به وصیت خود پس از مرگش به انتشار رسید. از دیگر آثار او می‌توان به «پسری روی سکوها»، «تو در قاهره خواهی مرد»، «روزی روزگاری فوتبال» و«نیمکت داغ» اشاره کرد.

برای آگاهی بیشتر از این کتاب می‌توانید به مطلب «معرفی و بررسی از قیطریه تا اورنج کانتی؛ آخرین اثر حمیدرضا صدر» در مجله کتابچی مراجعه بفرمایید.

جملاتی از کتاب از قیطریه تا اورنج‌کانتی

آدم‌ها وقتی عزیزانشان را در آستانهٔ مرگ می‌بینند، بیش از پیش دوست‌شان دارند. مردگان از زندگان عزیزترند.

تنها گذاشتن بیمار در روزهای پایانی درست‌تر است یا دوره کردنش و دل‌داری دادنش؟ این پرسشی است بی‌پاسخ قطعی و هر بیماری جواب خودش را دارد. تو تنهایی را ترجیح می‌دهی تا دل سوزاندن و تأسف خوردن برایت را، سر تکان دادن، حیف حیف کردن و تکرار جملهٔ «حتما خوب می‌شی. » دلسوزی در اکثر اوقات بدل به القای ضعف شخصیت می‌شود و نیشی می‌زند جان‌سوز.

چرا آن خاطرات خوب به کارت نمی‌آیند؟ زندگی پر سر و صدا و گاه شاعرانه‌ات چه برات به ارمغان گذاشته که حالا از آن سلاحی بسازی و بروی به جنگ دنیا؟ چرا همه رفته‌اند؟ چرا سر در منجلابی فرو برده‌ای که چیزی نمی‌تواند تلخی‌هایش را کنار بزند؟ بقیه کجایند؟

حقیقت این است که بیماران درمان‌نشدنی شبیه زندانیا حبس ابد یا در صف اعدام می‌شوند و به تدریج افسرده. بیمار منزوی و تک‌افتاده می‌شود، احساس خفت می‌کند و آرام‌آرام در باتلاق نومیدی فرو می‌رود.