جای خالی سلوچ (جیبی)

۱۴۰۰/۱۱/۱۱

محمود دولت‌آبادی یکی از معدود داستان‌نویس‌های ایرانی است که می‌توان به او نویسنده‌ای بین‌المللی لقب داد؛ کسی که آثارش به زبان‌های انگلیسی، فرانسوی، اسپانیایی و ایتالیایی بارها و بارها منتشر شده است و این استقبال مربوط به یکی دو رمان هم نمی‌شود؛ از کلیدر افسانه‌ای که از ماندگارترین رمان‌های تاریخ ادبیات ایران است گرفته تا جای خالی سلوچ همه و همه مورد توجه بسیاری از منتقدان داخلی و خارجی قرار گرفته است. جای خالی سلوچ رمانی است که از دل روستایی کویری روایت می‌کند و به خانواده‌ای می‌پردازد که با تصمیم ناگهانی و دور از انتظار مرد خانواده قرار است طعم هجران و کمبود را بچشد و در میان بحران‌های مختلف که اغلب آن‌ها مادی‌ست رفت‌وآمد کنند. از سختی‌ها و مشقت‌هایی که مادر در سامان‌دهی به وضع موجودشان دارد می‌خوانیم و شرارت بچه‌های قد و نیم‌قدی که متوجه عمق فاجعه نیستند و زمان بیشتری باید بگذرد. بنابراین می‌توان گفت که در جای خالی سلوچ با رئالیسم اجتماعی رو به رو هستیم که در خلال آن دولت‌آبادی به مشکلات و بحران‌های سیاسی زمان خودش نیز می‌پردازد و حاکمیت زمانه‌اش را از انتقادهای ریز و درشت خود بی‌نصیب نمی‌گذارد. نمونه‌اش هم اشارهٔ مستقیمی که به نظام ارباب-رعیتی و انقلاب سفید دارد. انقلابی که به ظاهر برای سرنگونی سیستم فئودالی و خان و خان‌سالاری دوران خودش بود ولی علی‌رغم تلاش و کوشش روزمره روستاییان آن طور که باید توازن رقم نخورد و حتی مجبور به بیشتر کار کردن شدند. دولت آبادی طرح اولیه این کتاب را در دوران سه سالهٔ حبس خود در زندان حکومت پهلوی به نگارش در آورد و پس از آزادی‌اش در مدت ۷۰ روز آن را نوشت و نهایتا در سال ۱۳۵۸ برای اولین بار منتشرش کرد.

۲