طبل حلبی

«طبل حلبی» یکی از مشهورترین آثار در ادبیات داستانی آلمان است که «گونتر گراس» با انتشار آن در سال ۱۹۵۹ توانست شهرت جهانی و جایزهٔ نوبل ادبی را از آن خود کند. این رمان اولین قسمت از سه‌گانهٔ مشهور این نویسنده است که دو قسمت بعدی آن را با رمان‌های «موش و گربه» و «سال‌های سگی»، هرکدام با انتشار در فاصلهٔ ۲ سال، کامل کرد. این رمان یکی از محبوب‌ترین و تحسین‌شده‌ترین آثار در ادبیات آلمان به‌حساب می‌آید و در بین منتقدین ادبی با اثری مثل «ورتر» از «گوته» مقایسه می‌شود. دریافت نوبل ادبیات، این رمان را بیشتر از قبل با جهان آشنا کرد؛ یکی از این نمونه‌ها کشور خود ماست که اگر به‌لطف شهرت نوبل و اهمیتش در مطبوعات نبود، شاید هیچ‌وقت آثار گونتر گراس به فارسی ترجمه نمی‌شد. اما نکته در این‌جاست که نویسنده، ۴۰ سال پس از شروع این مجموعه، موفق به دریافت نوبل شد! این نشان می‌دهد که طبل حلبی یک اثر ادبی فاخر با درون‌مایه‌ای‌ست که فقط برای روایت کردن یک داستان عجیب و غریب نیامده؛ بلکه تمام اجزایی که مولف در طراحی شخصیت‌ها و داستانش به‌کار برده، مصداق بیرونی داشته است. این کتاب در ژانر رئالیسم جادویی و با ساختاری نمادگرا، جامعه و فرد و سیستم را نقد می‌کند و از آن‌جایی که خود نویسنده جریانات جنگ جهانی دوم را به‌چشم دیده و به‌قولی از نسل فرزندان این جنگ است، شدت انتقادهای او از عموم نویسندگان بیشتر است. اما هنر او نیز در همین شدیداللحن بودن نهفته و با خلق داستانی که بین جادو و واقعیت در حرکت است، توانسته اثر خود را به یکی از مهم‌ترین رمان‌های جهان تبدیل کند. گونتر گراس زمینهٔ اصلی داستان و فضایی که پیرنگ در آن رخ می‌دهد را، با آلمانِ نازی پیوند زده است. تمام اجزایی که در داستان به‌کار رفته به هیتلر، فاشیسم و حزب نازی اشاره می‌کند. با این رویکرد، هرچه در داستان جلوتر می‌رویم، می‌بینیم که گراس پهنهٔ تفکراتش را گسترش می‌دهد و با دیدگاهی جامع و جامع‌تر، نموداری از روح و فرهنگ کشور آلمان را ترسیم می‌کند. البته که روایت شاعرانهٔ گراس از وضعیت اجتماعی و سیاسی در آن دوره بسیار جذاب است، اما تنها یک چیز است که این کتاب را به یک اثر منحصربه‌فرد تبدیل کرده؛ و آن‌هم شخصیت‌پردازی‌ست. این رمان توسط سروش حبیبی به فارسی برگردانده شده و انتشارات نیلوفر در سال ۱۳۸۱ برای اولین‌بار آن را منتشر کرد. همچنین گراس توانست منبع اقتباس موفقی برای کارگردان آلمانی، فولکر اشلوندورف، شود که با ساخت فیلمی به همین عنوان، اسکار بهترین فیلم خارجی‌زبان و نخل طلای جشنوارهٔ کن را برنده شد.

خلاصهٔ داستان کتاب طبل حلبی

داستان رمان طبل حلبی حول محور شخصیتی به نام «اسکار ماتزرات» می‌چرخد. پسری که از بدو تولد و حتی قبل از آن، کاملاً غیرمعمولی‌ست! اسکار در سال ۱۹۲۴ در شهری از توابع لهستان متولد می‌شود؛ البته نه به خواست خودش. او نمی‌خواهد وارد دنیایی شود که پر از دورویی و دروغ است. اما بالاخره با وعدهٔ گرفتن یک طبل حلبی، راضی می‌شود که به دنیا بیاید. او یک کودک عجیب‌الخلقه با صدایی‌ست که می‌تواند شیشه‌ها را بشکند. او ادعا می‌کند که «یکی از آن نوزادهایی‌ست که صدای روشنی دارند، تکامل روحی آن‌ها در هنگام تولد به تکمیل رسیده و حالا فقط باید خود، آن را تایید کنند.» یک روز پدرش به او قول می‌دهد که وقتی بزرگ شد، مثل خودش یک خواروبارفروشی خواهد داشت. اما اسکار که از نوعی استعداد و نبوغ داتی برخوردار است، تصمیم می‌گیرد از سن سه‌سالگی دیگر رشد نکند؛ و همین اتفاق هم می‌افتد! او تبدیل مرد بالغ که اتفاقا درست‌ترین و بهترین تصمیم‌ها را می‌گیرد؛ اما هنوز در جسم یک کودک سه ساله زندگی می‌کند. ماجرای او به جنگ جهانی می‌رسد و در زمانی که حزب نازی درحال تصرف شهرهاست، او به‌عنوان یک فعال سیاسی می‌جنگد. طبلی که همراه اوست از یک قوطی حلبی ساخته شده و این، اسکار را به نمادی از توجه‌طلبی تبدیل می‌کند.

دربارهٔ گونتر گراس

گونتر ولهلم گراس نویسنده، شاعر، نمایش‌نامه‌نویس، تصویرگر، مجسمه‌ساز، گرافیست و برندهٔ نوبل ادبی، در سال ۱۹۲۷ در آلمان به‌دنیا آمد. نقطهٔ عطف زندگی او جایی بود که در سال ۴۴، حین خدمت به‌عنوان سرباز نازی در نهاد اس‌اس، توسط ارتش ایالات متحده اسیر شد. دو سال بعد آزاد شد و پس از گذراندن دورهٔ مجسمه‌سازی و سنگ‌تراشی، از ابتدای دههٔ ۱۹۵۰ نوشتن را آغاز کرد. زندگی پر فراز و نشیب او، مثل نویسندگان دیگری که جنگ را تجربه کرده بودند، پیرنگ جذابی دارد اما همیشه دلایل منطقی کمی هستند که وقایع را توجیه کنند؛ درعوض جادو این کار را می‌کند. رئالیسم جادویی سبکی‌ست که در دنیا، زمینهٔ خلق رمان‌های بسیاری شده و در رمان طبل حلبی، بار دیگر یکی از بهترین‌های این سبک را می‌خوانیم.