دور دنیا در هشتاد روز

زمان طلاست

«دور دنیا در هشتاد روز» نام رمانی از «ژول‌ورن» نویسندهٔ برجستهٔ فرانسوی است که داستانی ماجراجویانه دارد و بیشتر در حوزهٔ کودک و نوجوان مطرح بوده؛ گرچه که احتمالاً در رده‌بندی سنی‌اش می‌شود نوشت: از هشت تا هشتاد سال!

این رمان پرحادثه اولین بار در سال ۱۸۷۳ میلادی به چاپ رسید و چند دههٔ بعد توسط محمدحسین فروغی (پدر ذکاءالملک فروغی) به فارسی برگردانده شد. البته مترجمان بزرگ و کوچک بسیاری طبع خود را برای فارسی‌سازی این اثر نامدار آزموده‌اند که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به اردشیر نیک‌پور، حبیب‌الله صحیحی، جمال صنعت نگار و فرزانه مهری اشاره کرد.

ژول‌ورن که در شروع قرن گذشتهٔ میلادی از دنیا رفت علاوه بر نوشتن رمان، شاعر و نمایشنامه‌نویسی زبردست بود. برترین آثار داستانی او را در همین اثر، میشل استروگوف، بیست هزار فرسنگ زیر دریا، جزیرهٔ اسرارآمیز و پنج هفته در بالن یافت.

او در اکثریت کتاب‌هایش از ماجراجویی‌هایی جنون‌آمیز ایده گرفته و سوژه‌هایش را بر مبنای چیزی ورای دانش بشر در دوران خود توسعه داده است؛ پس شاید پر بی‌راه نباشد که بگوییم او ژانر علمی - تخیلی را دگرگون ساخته و وارد فاز جدیدی نمود.

ژول‌ورن دومین نویسنده‌ای است که کتاب‌هایشان از سال ۱۹۷۹ تاکنون، بیشترین ترجمه را به زبان‌های گوناگون جهان داشته‌اند. پیش و پس از او به ترتیب آگاتا کریستی و شکسپیر در مقام‌های اول و سوم قرار گرفته‌اند.

دور دنیا در هفتاد و هشت روز!

شخصیت اول داستان که نه ما و نه اطرافیانش چیزی از جزئیات زندگی‌اش نمی‌دانیم یک جنتلمن از طبقهٔ مرفه لندن به نام «فیلاس فاگ» است. فاگ که تنها تفریحش رفتن به جلسات کلوپ اصلاحات است و جز آن فقط رنگ خانهٔ خودش را دیده، به ناگاه هوس تجربه‌ای جدید می‌کند. او یک روز در بحثی شوخی، تصمیمی جدی برای زندگی‌اش می‌گیرد. در هنگام بازی، دوستانش از سفر به دور دنیا در چهار ماه حرف می‌زنند و او معتقد است که این کار با تمام مشکلات و مخاطرات پیش‌بینی نشده‌اش تنها هشتاد روز زمان می‌طلبد! ناباوری اطرافیان و به چالش کشیدن تز او باعث می‌شود که ریسکی بر روی زندگی‌اش انجام دهد. او شرط می‌بندد که اگر نتواند همین امشب به سفر دور دنیا رفته و هشتاد روز بعد بازگردد، نیمی از سرمایه‌اش را به اعضای کلوپ بدهد؛ غافل از اینکه چنین سفری، خودش مکندهٔ جیب ویل‌گونهٔ آقای فاگ خواهد شد…

در قسمت شرط‌بندی از عزم جزم آقای فاگ می‌خوانیم:

«آقای فاگ گفت قبول! سپس به سمت دوستانش برگشت و ادامه داد: من بیست هزار پوند پیش برادران بارینگ دارم. با کمال میل روی آن‌ها شرط می‌بندم…

جان سالیوان فریاد زد بیست هزار پوند؟ بیست هزار پوند که با یک تاخیر کوچک پیش‌بینی نشده می‌توانید از دست بدهید؟

فاگ گفت چیز پیش‌بینی نشده‌ای وجود ندارد.

سالیوان گفت اما آقای فاگ این هشتادروز به عنوان حداقل زمان لازم برای سفر به دور دنیا محاسبه شده!

و فاگ گفت حداقل زمان اگر درست استفاده شود برای همه چیز کافی است!»

و در جای‌جای ادامهٔ کتاب از حساب‌گری سابقش که چگونه باعث شده با هر مشکل پیش‌بینی نشده‌ای کاملا آرام و خونسرد برخورد کند؛ گویی که تمام بدبختی‌ها و سنگ‌هایی که در طول مسیر می‌خورد، تمام تیرهای غیب و خارهای مغیلان راهش جزئی از کار بوده‌اند:

«در این موقع قطار از شیبی تند بالا رفت و سر فرانسیس گفت مهندس‌ها با زحمت این خط آهن را کشیده‌اند. چند سال پیش در این تپه‌ها خط آهن نبود، برای همین هم آدم کلی معطل می‌شد تا با اسب‌هایی کوتوله به ایستگاه بعدی برود.

آقای فاگ گفت اما این معطلی‌ها نقشهٔ سفر مرا به هم نمی‌زند. چون من تاخیرهای سر راه را پیش‌بینی کرده‌ام…»

علاوه بر تمام مشکلات ذکر شده، فاگ موی دماغ دیگری هم دارد! کارآگاه زگیلی که تصور کرده فاگ، به خاطر مرموز بودن و سرمایهٔ زیادش دزد است و کل مسیر دور دنیا را به دنبال او می‌رود تا سنگ‌اندازی کند، سرعتش را کم کند و بتواند با رسیدن حکم جلب، او را دستگیر کند!

درنهایت، فاگ به همراه مستخدم باهوش فرانسوی‌اش، پس از گذراندن پاریس، مصر، هند، چین و آمریکا با تمامی وسایل حمل و نقل (در آن زمان) از راه‌آهن تا کشتی، کالسکه، سورتمه و حتی فیل! به مقصد خود می‌رسد و وجهه‌اش را بردن شرط‌بندی در شهر لندن به کمال می‌رساند؛ آن هم نه در هشتاد روز که در هفتاد و هشت روز!

چه‌کسانی را به این سفر دعوت کنیم؟

همان‌طور که گفتیم، این کتاب محدودیت سنی ندارد اما باتوجه به مضامین هیجانی‌اش و اینکه مفاهیمی چون برنامه‌ریزی، صبر، استقامت و امید را به همراه دارد می‌تواند برای نوجوانان بسیار آموزنده و راهگشای آینده باشد.

علاوه بر این، کتاب در ویرایش اصلی و اغلب ویرایش‌های ترجمه شده، حاوی تصویرسازی‌هایی است که می‌تواند جذابیت زیادی را برای قشر نوجوان داشته باشد.

دور دنیا در هشتادروز با جزئیات جذاب داستانی‌اش الهام‌بخش کارگردانان زیادی برای آثار سریالی یا سینمایی بوده است. علاوه بر انیمهٔ ژاپنی معروف، اثر فومیو کوروکاوا که در آن حیوانات جایگزین شخصیت‌های داستان شده بودند می‌توان از اثر مایکل اندرسون نام برد که در دههٔ پنجاه میلادی توانست جوایز زیادی را در اسکار و گلدن‌گلوب به واسطهٔ فیلمش دریافت کند.

اما مشهورترین فیلم اقتباس شده از این کتاب، قطعا فیلمی به همین نام با بازی جکی چان و کارگردانی فرانک کوراکی است که مخاطبان سینما را با عمق طنز و هیجان اثر حاضر پیوند داد.