سیزده دلیل برای این‌که…

یک وصیت نامهٔ صوتی؟

«سیزده دلیل برای اینکه…» که احتمالاٌ آن را با عنوان انگلیسی‌اش ۱۳ reasons why بشناسید، عنوان رمانی پرفروش به قلم «جی آشر» نویسندهٔ آمریکایی است. محبوبیت این رمان به‌ویژه در میان قشر نوجوان و آن‌هایی که دغدغهٔ بهداشت روان نوجوان‌ها را دارند باعث پرفروش شدن آن و در نتیجه، اقتباس سریالی از روی آن شد که شاید بتوان گفت حتی بیشتر از خود رمان مطرح شده و خیلی از مخاطبین عام، ممکن است اصلاً ندانند که سریال محبوبشان، یک کار اقتباسی است. بدون لو دادن قصه، می‌توان گفت داستان «سیزده دلیل برای اینکه» بعد از خودکشی یک دانش‌آموز دبیرستانی به نام «هانا بیکر» شروع می‌شود. در فضایی مرموز و معمایی و درحالی‌که «کلی جنسن» همکلاسی هانا که حس‌هایی عاطفی هم نسبت به او داشته، سوگوار از دست دادن اوست، ناگهان یک بسته نوار کاست پیدا می‌کند که مدتی قبل، هماهنگ شده که در چنین تاریخی به دستش برسد. اما محتوای این هفت عدد نوار چیست؟ با پیدا کردن یک ضبط صوت قدیمی، کلی موفق به گوش دادن کاست‌ها می‌شود؛ و با شنیدن صدای «هانا» توی آن‌ها، ناگهان یخ می‌کند و شوکه می‌شود. یک دختر مُرده، قرار است از چه چیزی صحبت کند؟ کجای ماجرای خودکشی او به کلی ربط دارد؟ اصلاً آیا این نوارها را باید نوعی وصیت‌نامه یا نامهٔ خودکشی صوتی تعبیر کرد؟ برای پیدا کردن جواب این سوال‌ها، باید صبور بود و رمان را خواند، رمانی که نشر «آرشیو روز» آن را با ترجمهٔ خانم «فاطمه مختاری» منتشر کرده است.

اثربخشی سریال بر کتاب سیزده دلیل برای

تصویر روی جلد کتاب که پوستری از سریال است که در آن نیمرخ کلی در حال گوش دادن به کاست‌هاست و در سایه‌اش هم صورت هانا مشاهده می‌شود، نشان می‌دهد که دیده شدن سریال نیز تا چه حد بر فروش کتاب تاثیر مضاعف گذاشته و باعث شده مخاطبین خاص، جذب کتاب هم شده و دنبال منبع اقتباس سریال محبوبشان بروند. سریالی که اگرچه در تعداد برخی خط‌های داستانی با کتاب متفاوت است و یا در زمینهٔ شخصیت‌پردازی، قدری متفاوت با کتاب عمل کرده، اما به‌طور کلی همانطور که تهیه‌کنندگان هم اظهار داشته‌اند، سریال یک اقتباس وفادار است که بافت کلی داستان و زمینهٔ اصلی آن را حفظ کرده و بدون تغییر، باقی گذاشته است. باوجود جذابیت سریال و اینکه بازیگران نوجوان آن هم برای بازی‌های خوبشان، جوایز زیادی دریافت کرده‌اند و سریال هم جزئی از آثار تحسین‌شدهٔ تلویزیونی به حساب می‌آید، اما باید توجه داشت لذت کشف معمایی که کتاب‌ها به آدم می‌دهند، جنسی متفاوت با کشف معما در تماشای فیلم و سریال‌ها دارد و به همین خاطر، خواندن کتاب توصیه می‌شود.

در ستایش تابوشکنی

اهمیت این کتاب و تفاوت آن با سایر رمان‌های تین‌ایجری محبوب مانند خاطرات خون‌آشام در این باشد که این رمان، حول یک مقولهٔ مهم به نام «خودکشی» می‌چرخد و می‌کوشد نگاهی روانشناسانه و اجتماعی به آن داشته باشد. نویسنده بدون آنکه تلاش کند شخصیت‌ها را سیاه و سپید بسازد و دو قطب مثبت و منفی در دو سوی داستانش کار بگذارد، با خلق کاراکترهایی خاکستری، دلایل دست زدن به خودکشی توسط یک نوجوان را بررسی می‌کند و به آن شکلی چندوجهی بخشیده، و نشان می‌دهد که چطور اجتماع و آدم‌های پیرامون، حتی کوچک‌ترین حرف، حرکت و کنش، می‌تواند تاثیری گزنده بر روح و روان حساس یک نوجوان بگذارد. این دیدگاه، باوجودی‌که تاحدی پر از خشونت و بدون لطافت به مسئلهٔ خودکشی می‌پردازد، درواقع تاکیدی است برای نهادهای آموزشی و همچنین والدین، که نسبت به بهداشت روان فرزندانشان بیشتر از قبل اهمیت بدهند و با کمک یکدیگر، نوجوان را از بحران‌های احتمالی به اقتضای سن و شرایطش، عبور بدهند. اگرچه تماشای سریال را به خاطر خشن‌تر بودن جنبهٔ تصویری آن و نشان دادن صحنه‌های دلخراش، با احتیاط و با نظارت والدین برای نوجوانان توصیه می‌کنند، اما خشونت رمان به سبب اینکه یک محصول نوشتاری است را شاید بتوان کمتر دانست و خواندنش را بیشتر توصیه کرد. بالاخره یک جایی باید تابوی حرف نزدن دربارهٔ خودکشی و آسیب‌های وارده به بهداشت روان نوجوانان، برداشته شده و بر اهمیت حرف زدن دربارهٔ این موضوع، تاکید شود. «سیزده دلیل برای اینکه…» را می‌توان یک قدم هرچند غمناک، اما مثبت و تاثیرگذار در زمینهٔ شکستن این تابو دانست.