فیودور داستایفسکی (Fyodor Dostoyevsky)
فیودور داستایفسکی یکی از بزرگترین نویسندگان روسیه و جهان است که آثار ماندگار او به زبان‌های مختلف دنیا ترجمه شده است. شخصیت‌های رمان‌های داستایفسکی همگی عمیق و پرداخت شده هستند. زندگی خود داستایفسکی نیز سراسر شور و سختی بوده است.
زندگی داستایفسکی
او در ۱۱ نوامبر ۱۸۲۱ در روسیه متولد شد. فیودور در دبیرستان شبانه روزی تحصیل کرد و به دانشکده ارتش در سن پترزبورگ رفت. بعد از تکمیل تحصیلات افسری در وزارت جنگ مشغول به کار شد. اما به زودی از این شغل استعفا داد و برای گذران زندگی مشغول‌ترجمه آثار ادبی شد. در سال ۱۸۴۴ اولین اثر خود را با نام بیچارگان منتشر کرد که باعث شناخته شدن او در ادبیات روسیه شد.
در همین ایام به علت مبارزات خود علیه حکومت مدتی زندانی شد. در فوریه ۱۸۵۷ ازدواج کرد و در سال ۱۸۵۹ از ارتش استعفا داد و به شغل روزنامه نگاری مشغول شد. دو کتاب معروف داستایفسکی، «جنایت و مکافات» و «قمارباز» در سال ۱۸۶۶ منتشر شد. بعد از این دو کتاب به اروپا مهاجرت کرد و کتاب‌های ابله، جوان خام و همیشه شوهر را منتشر کرد. برادران کارامازوف نیز در سال ۱۸۸۰ و درست یک سال قبل از مرگش در ۱۸۸۱ منتشر شد.
ویژگی‌های شخصی
آثار ادبی داستایفسکی از زندگی شخصی خودش الهام گرفته‌اند. زندگی او فراز و نشیب زیادی داشت و باعث شده بود که تجربه‌های فراوانی را از سر بگذراند و حتی تا یک قدمی مرگ هم برود. برخی معتقد هستند که اطلاعات زندگی شخصی داستایفسکی می‌تواند در فهم آثار او کمک کند. داستایفسکی بعد از تحصیلات به قماربازی روی آورد که در آثارش هم نمود دارد. او بعد از باخت‌های پی در پی باز هم قرض می‌گرفت و به قمار ادامه می‌داد. داستایفسکی بعد از اینکه از اعدام نجات پیدا کرد به سیبری تبعید شد و ۴ سال را در آن منطقه سرد به بیگاری گذراند. او در دوره تبعید فقط حق خواندن کتاب مقدس را داشت.
تصویر ۳
خانواده داستایفسکی
داستایفسکی خانواده مطلوب و کودکی آسانی نداشت. پدر فیودور اخلاقی تند و مزاجی الکلی داشت که باعث می‌شد در خانواده آرامش برقرار نباشد و همواره آزار و اذیت‌های پدرانه برای فیودور به شکل یک حکومت مستبد نمود داشت. خود داستایفسکی هم سلطنت طلب بود. او به دین خودش علاقه داشت و معتقد بود رستگاری فقط در کلیسای ارتدوکس روس وجود دارد.
مادر فیودور در زمان کودکی او درگذشت. فیودور رنجور و بیمار شده بود و مبتلا به صرع بود. اما به علاقه‌اش که مطالعه کتاب بود می‌پرداخت. داستایفسکی ۳ مرتبه در طول زندگی خود به زن‌ها دل می‌بندد. در مرتبه اول عاشق زنی می‌شود که به علت بیماری سل فوت می‌کند. بعد از آن عاشق دختری می‌شود که عقاید فمینیستی دارد و سرانجامی پیدا نمی‌کند. و در نهایت با زنی به اسم آنا ازدواج می‌کند.
ویژگی آثار داستایفسکی
رمان‌ها و آثار داستایفسکی ویژگی‌هایی روانکاوانه دارند و در آنها شخصیت‌ها عمیق هستند. نویسنده شخصیت‌هایش را اسیر نمی‌کند و با آنها حرکت می‌کند. آثار او به قدری قدرتمند بودند که سورئالیست‌ها بر پایه آثار او مانیفست خود را تنظیم کردند.
مهمترین آثار داستایفسکی
- «جنایت و مکافات» به طور کامل معرف داستایفسکی است. در این رمان یک مرد تهیدست، جنایتی مرتکب می‌شود تا بتواند زنده بماند، اما بعد دچار احساس پشیمانی شدید می‌شود.
- در رمان «ابله» یک انسان با محبت تصویر می‌شود که از بیمارستان روانی مرخص می‌شود و همین محبت باعث گرفتار شدن او در دام یک عشق سهمگین می‌شود. در این رمان نویسنده به گفته خودش می‌خواهد یک تصویر از یک انسان کامل و زیبا ارائه کند.
- شخصیت شاهزاده در داستان مغرور است و به خواهر خوانده خودش تجاوز می‌کند. او یک آتش سوزی عمدی ایجاد می‌کند که در آن همسرش کشته می‌شود. این شاهزاده به شکلی بسیار قدرتمند با مرگ روبرو می‌شود و نویسنده در داستان به دغدغه‌های مذهبی در این شخصیت توجه دارد. همچنین در این داستان به مقوله اعدام پرداخته می‌شود. خود داستایفسکی در زمانی که به خاطر فعالیت‌های سیاسی‌اش در زندان به سر می‌برد به اعدام محکوم شد، اما به طرز معجزه آسایی عفو و آزاد شد.
- در رمان «بیچارگان» نویسنده به طبقه فرودست جامعه نظر دارد و اوضاع و احوال ایشان را در خلال نامه‌هایی که دو نفر از این طبقه به هم رد و بدل می‌کنند، بیان می‌کند.
- در رمان جن‌زدگان یا شیاطین، نویسنده به سیاست نظر دارد. یک عده انقلابی یک جوان دانشجو را به قتل می‌رسانند که عمل آنها یک عمل رادیکال انقلابی تلقی می‌شود. نویسنده در این کتاب با نیهیلیسم روسی مخالفت می‌کند. در این کتاب روشنفکری روسی مورد انتقاد و حمله قرار می‌گیرد. نویسنده از یک طنز گزنده در این اثر بهره می‌برد و به نقد دیکتاتوری و توتالیتاریسم ناشی از افکار انقلابی می‌پردازد. روشنفکران روس به افکار اروپای غربی علاقه شدیدی داشتند. در نیهیلیسم روسی مادی گرایی فرانسوی، اومانیسم آلمانی و زودباوری انگلیسی در هم ممزوج شده بود. نیهیلیسم روسی با آنچه در مکاتب دیگر نیهیلیسم خوانده می‌شود متفاوت بود. در این تفکر، توسعه تکنولوژی و پیشرفت فن آوری جایگاه ستوده‌ای داشت. آنها با گذشته و سنت‌ها سر ستیز داشتند و دین را که عنصر مهمی در سنت است می‌کوبیدند. در این کتاب شخصیتی به نام سرگئی نچایف که معلم دین است بیانیه‌ای می‌نویسد و در آن ابراز می‌دارد که برای پیروزی انقلاب هر کاری صورت بگیرد صحیح است و می‌توان به قتل و کشتار دست زد.
- در «قمارباز» نویسنده به مسئله قمار می‌پردازد و افراد درگیر این پدیده را روانکاوی می‌کند. جالب است که خود نویسنده این رمان را به علت بی‌پولی‌های ناشی از قمار نوشته است.
- رمان توهین و تحقیر شدگان نیز داستان زندگی یک نویسنده جوان به نام وانیا است که درگیر مسائل ویژه‌ای می‌شود.
- «برادران کارامازوف» به مفاهیم عمیق فلسفی می‌پردازد و یکی از مهمترین کتاب‌های داستایوفسکی است. در این رمان دیدگاه‌های اخلاقی جامعه و فلسفه اخلاق مورد چالش قرار می‌گیرند.
- داستان همزاد که در سال ۱۸۴۶ منتشر شد به یک کارمند به نام گالیادکین می‌پردازد که به علت توهم کسی را مشاهده می‌کند که شبیه خودش است. در این داستان نویسنده تحت تاثیر استادش گوگول است.