داود فیرحی
اگر تاکنون دانشجو بوده باشید، درس حوزوی خوانده باشید یا اینکه اخبار این دو را پیگیری کرده باشید، به احتمال زیاد چند باری هم که شده عبارت «پیوند بین حوزه و دانشگاه» را شنیده‌اید؛ منظور از این عبارت این است که میان حوزه‌های علمیه و طلبه‌های آن با نهاد دانشگاه و دانشجویانش ارتباطی جدی، عمیق و علمی برقرار شود. اما معمولا این عبارت خیلی جدی گرفته نمی‌شود و با باقی ماندن در فاز نظری، به مرحلهٔ عملی نمی‌رسد و در چند همایش یا گفتگو و گردهمایی سالانه خلاصه می‌گردد. یکی از افرادی که به این عبارت باوری عمیق داشت و به جای بسط نظری این ادعا، برای پیوند برقرار ساختن میان حوزه و دانشگاه از خودش شروع کرد، کسی نیست جز مرحوم داود فیرحی. این نظریه‌پرداز و پژوهشگر علوم سیاسی و اندیشهٔ سیاسی اسلام، کسی است که همزمان دکترای علوم سیاسی را از دانشگاه تهران کسب کرده بود و تحصیلات حوزوی را هم تا سطح عالی آن ادامه داده بود. فیرحی استادتمام گروه علوم سیاسی دانشکدهٔ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران بود و به صورت مدعو در دانشگاه مفید قم تدریس می‌کرد. داود فیرحی غیر از فعالیت آکادمیک، به فعالیت دینی و سیاسی هم می‌پرداخت؛ برای مثال او عضو شورای مرکزی مجمع مدرسین و محققین حوزهٔ علمیه قم بود و بعضا درس‌گفتارهایی را هم در موسسهٔ مطالعات سیاسی و اقتصادی «پرسش» برگزار می‌کرد. پیوند میان حوزه و دانشگاه را می‌توانیم حتی در تاثیرپذیری‌های فیرحی هم ببینیم؛ چه‌اینکه او از طرفی از جان لاک و میشل فوکو به عنوان دو فیلسوف غربی تاثیر گرفته بود و از سوی دیگر، تحت تاثیر آخوند خراسانی، محمدحسین نائینی و حضرت امام خمینی بود. فیرحی راه جالبی را برای پژوهش برگزیده بود و به کاویدن فقه سیاسی اسلامی مشغول بود؛ اما اجل به او مهلت نداد و در سن ۴۷ سالگی و در سال ۱۳۹۹ هجری شمسی، بر اثر ابتلا به ویروس کرونا در بیمارستان لاله بستری شد و پس از حضور در بخش آی‌سی‌یو، فوت کرد.
تحصیلات داود فیرحی
فیرحی متولد سال ۱۳۴۳ است؛ او مقدمات دروس حوزوی را در حوزهٔ علمیهٔ شهرستان زنجان، موسوم به حوزهٔ ولیعصر(عج) طی کرد. سپس به قم مهاجرت کرد و مقاطع سطح و دروس خارج را در حوزهٔ علمیهٔ قم فرا گرفت. این اندیشمند سیاسی و دینی معاصر، همزمان از دروس دانشگاهی هم غافل نبود و بعد از این دوره با حضور در تهران به دانشگاه تهران رفت و به ترتیب در مقاطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکترا موفق شد تا تمام درجات رشتهٔ علوم سیاسی را با نمراتی ممتاز طی کند. گرایش مقطع دکترای او از رشتهٔ علوم سیاسی، «اندیشهٔ سیاسی» بود. او در مقاطع کارشناسی ارشد و دکترا به عنوان پایان‌نامه، دو رسالهٔ مهم را نوشت که فارغ از دروس دانشگاهی‌اش به آثاری اثرگذار تبدیل شدند. رسالهٔ کارشناسی ارشد فیرحی عبارت بود از «اندیشهٔ سیاسی شیعه در دورهٔ قاجاریه» که در طول آن به مباحثی همچون مکاتب مهم فقهی و سیاسی دورهٔ قاجار پرداخته شده بود و آرای فقهای آن دوره تحلیل شده بود. رسالهٔ دکترای فیرحی هم با عنوان «قدرت، دانش و مشروعیت در اسلام» منتشر شد که از اسمش مشخص است درمورد چیست و با الهام از روش‌شناسی میشل فوکو و هرمنوتیک هانس گئورگ گادامر نوشته شده بود.
کارنامهٔ حرفه‌ای داود فیرحی
فیرحی با وجود فوت در میانسالی، کارنامه‌ای پربار را از خود بر جای گذاشته است؛ او نه‌تنها ۱۰ کتاب مکتوب را به چاپ رسانده بلکه در مجلات و کنفرانس‌های علمی مختلف در حوزهٔ اندیشهٔ سیاسی اسلام، حدود ۶۰ اثر مختلف را در قالب مقاله و یادداشت منتشر کرده است. ضمناً او استادی دلسوز و پویا بود و هیچ‌گاه از تدریس و انتقال مطالب آموختهٔ خود به دیگران دست نکشید. «اندیشه سیاسی در ایران معاصر»، «اندیشه سیاسی در اسلام معاصر»، «فقه سیاسی»، «افکار سیاسی در ایران و اسلام»، «بنیاد گرائی و رادیکالیسم اسلامی معاصر»، «نظام سیاسی و دولت در اسلام»، «تاریخ تحول دولت در جهان اسلام» و «مبانی اندیشه‌های سیاسی در اسلام»، تعدادی از دروسی بودند که توسط داود فیرحی در مقاطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکترا به دانشجویان ارائه می‌شدند.
کتاب‌های داود فیرحی
از جملهٔ مهم‌ترین آثار داود فیرحی که در قالب کتاب منتشر شده‌اند، می‌توانیم به کتاب‌های «قدرت، دانش و مشروعیت در اسلام»، «دولت مدرن و بحران قانون»، «تاریخ تحول دولت در اسلام»، «دین و دولت در عصر مدرن»، «فقه و سیاست در ایران معاصر (دوجلدی)»، «آستانهٔ تجدّد» و «مفهوم قانون در ایران معاصر» اشاره داشته باشیم.