سرگذشت ندیمه

رمان سرگذشت ندیمه در سال ۱۹۸۵ توسط مارگارت آتوود که یک نویسنده برجسته کانادایی می‌باشد به رشته تحریر درآمد. بازه زمانی که نویسنده داستان را روایت می‌کند مربوط به آینده نزدیک می‌باشد که نیوانگلند در آن توسط یک حاکمیتی که ایالات متحده را سرنگون کرده تسخیر شده است. جان مایه اصلی رمان سرگذشت ندیمه همانطور که از نام آن کاملا مشهود می‌باشد، زندگی پر ماجرا و سرنوشت مخاطره آمیز آفرد (ندیمه و شخصیت اصلی داستان) می‌باشد. مضمون اصلی رمان سرگذشت ندیمه اثرات فروپاشی هویت زندگی زنان و عواقب و بازتاب آن در یک جامعهٔ مردسالار را به تصویر می‌کشد.

کمی درباره نویسنده رمان سرگذشت ندیمه 

مارگارت آتوود یکی از نویسندگان مشهور کانادایی است که علاوه بر حرفه نویسندگی و شاعر پیشگی، فعال سیاسی، منتقد ادبی و طرفدار حقوق زنان (فمنیست) می‌باشد. آتوود موفق به دریافت جوایز متعددی مانند آرتور سی کلارک و پرنسس آستوریاس شده، البته برای جایزه بوکر نیز پنج بار نامزد دریافت آن شده که فقط یک مرتبه موفق به کسب آن شده است. از خدمات ارزنده او به جامعه نویسندگان کانادایی می‌توان به تاسیس بنیاد نویسندگان کانادا اشاره داشت، که این عمل باعث کمک چشمگیری به ادبیات جامعه کانادایی شده است. مارگارت آتوود که در انتاریو متولد شده تحصیلات خود را در دانشگاه ویکتوریا تورنتو در رشته فلسفه و ادبیات فرانسوی آغاز کرد و مدارج عالیه خود را در دانشگاه هاروارد در پی گرفت اما هیچگاه پایان نامه دکتری تخصصی‌اش را به پایان نرساند.

سبک و سیاق داستان سرایی آتوود

آتوود از جمله نویسندگانی می‌باشد که سبک رئالیسم سنتی را دربر می‌گیرد و زنان همیشه در داستان‌هایش نقش اساسی ایفاء می‌کنند. همیشه قهرمان‌های داستانش بانوانی می‌باشند که با استفاده و خلق آنها مسائل و واقعیت‌های سیاسی و اجتماعی جامعه را سخن طنز بیان می‌کند. خلق اسطوره و ایجاد تخیل محتوای اصلی داستانهای آتوود را شامل می‌شود و با این روش کنایه لطیفی بر مشکلات حاکم بر جامعه می‌زند. مارگارت آتوود هم مانند هر نویسنده دیگری سخن خود را به صورت غیر مستقیم و با نیش و کنایه برای مخاطب بیان می‌کند. به طوری که بدون بیان مسئله و مشکلات به طور مستقیم ذهن خواننده را درگیر مسائل روز جامعه می‌کند و اثر و ماندگاری آن را دو چندان می‌کند.

درونمایه داستان سرگذشت ندیمه چیست؟

رمان سرگذشت ندیمه بیانگر مشکلات زندگی زنان و زندگی در حال فروپاشی آنان در یک جامعه مردسالار می‌باشد. علاوه بر بیان تمامی سختی‌ها ومشکلات زنان و چالش‌هایی که با آن دست و پنجه نرم می‌کنند، از تلاش‌هایی که زنان برای کسب آزادی‌های فردی انجام می‌دهند و مقاومت‌هایی که در برابر ظلم و نابرابری نشان می‌دهند نیز سخن می‌گوید. شاید بتوان دلیل این سبک نویسندگی مارگارتا را ریشه در فعالیت‌های سیاسی و فمنیستی او دانست البته بخش‌های از رمان سرگذشت ندیمه از کتاب رمان کانتربری اثر جفری چوسر الهام گرفته شده است. در واقع هدف آتوود از نگارش رمان سرگذشت ندیمه بیان چرایی از بین رفتن حقوق زنان و پایمال شدن نیازهای فردیشان می‌باشد.

شخصیت اصلی رمان سرگذشت ندیمه

مسلما هر رمانی بر اساس زندگی و ماجراجویی شخصیت اصلی داستان نگاشته می‌شود. همانطور که از نام داستان کاملا مشخص می‌باشد، قهرمان داستان یک ندیمه می‌باشد که ماجراجویی‌ها و روایت دوگانه‌ای که از زندگی خود دارد سبب خلق این داستان شده است. یکی از جنبه‌هایی که باعث می‌شود توجه بسیاری از خوانندگان را به خود جلب کند، عدم اجازه ندیمه‌ها برای استفاده از نام شخصی و خطاب کردنشان با نام صاحبشان. ندیمه‌ای که شخصیت اصلی رمان سرگذشت ندیمه می‌باشد با نام آوفرد که شکل ملکی fred است خطاب می‌شود. تصور کنید که ندیمه‌ها حتی از ساده‌ترین نیازهای اولیه خود محرومند و باید با اسم مرد و یا هر کسی که صاحب آنها می‌باشد مورد خطاب قرار گیرند.

زندگی ندیمه آوفرد به دو بخش زندگی شبانه و سایر رویدادهای سازمان یافته که اتفاقات رایج در زندگی هر ندیمه‌ای را شامل خواهد شد تقسیم می‌شود.

زندگی ندیمه‌ها از دیدگاه آوفرد

رمان سرگذشت ندیمه از زبان آوفرد روایت می‌شود که در بخشی از داستان به بیان کارهای روزمره ندیمه‌ها می‌پردازد مانند خرید و نظافت و… که کارهای است که بخشی از روزمره گی تمامی ندیمه‌ها می‌باشد. اما ماجراجویی‌هایی که در شب اتفاق می‌افتد تنها مختص فعالیت‌های شبانه آوفرد می‌باشد. آوفرد در زمان بیان کردن واقعیات زندگی ندیمه‌ها و عللی که سبب ساز فروپاشی و از هم گسیختگی حقوق زنان شده است، دائما بین حال و آینده در نوسان می‌باشد. به عبارتی با در نظر گرفتن زمان حال و رخدادهایی که پیش رو می‌باشد، اتفاقات آینده را نیز پیش بینی می‌کند.

بازخوردهای دریافت شده از این رمان

رمان سرگذشت ندیمه جزو بهترین رمان‌های مارگارت آتوود می‌باشد که برنده جایزه جنرال گاورنر در سالی که منتشر شد یعنی سال ۱۹۸۵ و در سال ۱۹۸۷ موفق به دریافت اولین جایزه سی کلارک شد. و نامزد دریافت جایزه‌های بسیاری مانند بوکر و نبیولا نیز شد. رمان سرگذشت ندیمه تاثیر گذاری فراوانی داشته به طوری که برای ساخت یک فیلم سینمایی و یک سریال برای تماشای خانگی از این داستان الهام گرفته شده است. البته شهرت این کتاب تنها به منبع الهام برای ساخت فیلم و سریال محدود نشده و یک اپرا در سال ۲۰۰۰ از این رمان الهامات زیادی گرفته است. ناگفته نماند نویسنده رمان سرگذشت ندیمه؛ مارگارت آتوود در بیانیه‌ای اعلام کرده که در سال ۲۰۱۹ قسمت بعدی این رمان مهیج را منتشر خواهد کرد. البته این رمان از دسته داستان‌های دنباله دار می‌باشد و انتشار قسمت دوم آن چندان دور از ذهن نبود.

تصویر ۶

آزادی مانند هر چیز دیگری نسبی است

یک گروه سیاسی رادیکال با ایجاد یک سری از ایدئولوژی‌هایی که از مذهب مسیحیان اقتباس شده اقدام به کشتن و قتل عام بسیاری از اعضای کنگره کرده‌اند و رئیس جمهور را نیز به قتل رسانده‌اند. به دلیل اغتشاشاتی که ایجاد کرده‌اند زمینه از بین رفتن قانون اساسی ایالات متحده و به تعلیق درآمدن آن نیز فراهم شده است. در واقع رمان سرگذشت ندیمه از یک رخداد تخیلی در آینده سخن می‌گوید که در آن ایالات متحده آمریکای کنونی به طور کامل از بین رفته و اثری از دموکراسی در آن باقی نمانده است. این دگرگونی به گونه‌ای روایت شده که گویی تمامی آن قوانین که به اعتقاد بسیاری از مسیحیان از قوانین الهی پیروی می‌کرده جای خود را به یک حکومت دیکتاتوری به نام جمهوری گیلیاد داده است. رژیم دیکتاتوری جدید به سرعت خود را به مردم تحمیل می‌کند و با سرکوب گروه‌های مذهبی از جمله مسیحیون حکومت خود را ماندگار و محکم می‌کند. از جمله اقداماتی که سبب می‌شود رژیم راحت‌تر به بقای خود ادامه دهد وضع قوانینی می‌باشد که حق مالکیت و وراثت و حتی حق خواندن و نوشتن را از زنان سلب می‌کند.

نقش زنان ندیمه برای طبقهٔ حاکمان

در رمان سرگذشت ندیمه تمامی زنان جامعه به فراخور استفاده‌ای که از آنها می‌شود پوشش متفاوتی را انتخاب می‌کردند تا به خوبی نشانه‌شان و مقام آنها باشد. طبقه اشراف معمولا لباس‌های آبی بر تن می‌کردند و ندیمه‌ها که جزئی از دارایی خانه و اربابشان به حساب می‌آمدند لباس‌های بلند قرمز رنگی برتن می‌کردند. آشپزها و خدمتکاران نیز لباس‌های سبز رنگ می‌پوشیدند و سایر افرادی که نظافت مشغول بودند لباس‌های راه دار می‌پوشیدند و تمامی دختران و پسران مجرد نیز ملزم به پوشیدن لباس سفید یک دست بودند. زنانی که برای ندیمگی انتخاب می‌شدند زنانی بودند که قدرت باروری و ادامه نسل را داشتند به خدمت حاکمان گرفته می‌شدند. در آن دوران در رمان سرگذشت ندیمه بیان شده که مردان به خصوص در طبقه حاکمیت رو به انقراض بوده‌اند به همین علت ندیمه‌ها را در اختیار می‌گرفتند تا به بقای نسلشان ادامه دهند.

قسمت‌های از رمان سرگذشت ندیمه

در اتاقی می‌خوابیدیم که زمانی سالن ورزش بود. روی کف چوبی لاک و الکل خورده سالن خطوط و دایره‌هایی دیده می‌شد که در گذشته برای مسابقات کشیده بودند. حلقه‌های تور بسکتبال هنوز بود، اما از خود تورها خبری نبود. دور تا دور سالن برای تماشاچی‌ها بالکن ساخته بودند. احساس می‌کردم بوی تند عرق، آمیخته به بوی شیرین آدامس و عطر دختران تماشاچی آن زمان در مشامم مانده است. در همین سالن مجالس رقص برپا می‌کرده‌اند. ضجه‌ای حزن انگیز، حلقه‌های گل کاغذی، آدمک‌های مقوایی و توپ چرخانی از آینه که گرد نور بر سر حضار در حال رقص می‌پاشید. سالن شاهد معاشقه‌های قدیمی، تنهایی و انتظار بود، انتظار برای چیزی بی‌شکل و بی‌نام. هنوز آن اشتیاق را به خاطر دارم، اشتیاق چیزی که همواره در شرف روی دادن بود.  

چه کسی می‌داند ذره‌ای از این اخبار واقعیت دارد یا خیر؟ و آن‌ها فقط تصاویر پیروزی‌هایشان را نشان‌مان می‌دهند، نه شکست‌هایشان. چه کسی است که طالب اخبار ناگوار باشد؟

موهایش ژولیده و چشمانش سرخ و لرزان بود… گفت مجبورم به رفتن شماها تن بدم. متاسفم. قانونه… گفتیم: اخراج می‌شیم؟ گفت: اخراج که نه. خودتون می‌رین! دیگه نمی‌تونین اینجا کار کنین… اعتراض کردیم… گفت: خواسته من نیست اونا می‌خوان. اگه خودتون نرین اونا بیرونتون می‌کنن… من داخل راهرو را دیدم. دو مرد آنجا بودند، یونیفورم‌پوش، با مسلسل. آن‌قدر نمایشی بود که نمی‌شد باورش کرد… در خانه کلافه بودم… به دوستم تلفن کردم و او را از جریان باخبر کردم… سریع خودش را به من رساند… گفت: زنا دیگه حق داشتن مال و اموال و کار کردن رو ندارن. قانون جدیده. امروز تو تلویزیون گفتن…

فکر کردن فرصت‌های آدم را از بین می‌برد و من می‌خواهم دوام بیاورم. می‌دانم چرا تصویر رنگ و روغن زنبق‌های آبی شیشه ندارد و چرا پنجره تا نیمه باز می‌شود و چرا شیشه‌اش نشکن است. نگرانیشان از بابت فرار ما نیست. نمی‌توانیم زیاد دور شویم. نگران اوج گرفتن خیالمان هستند؛ نگران راه‌هایی که فقط درون آدم باز می‌شوند و به انسان روحیه و برتری می‌دهند…

هدف از خلق کتاب

مارگارت آتوود با نوشتن رمان سرگذشت ندیمه سعی داشته تا تمامی زشتی‌هایی که در جامعه امروزی وجود دارد با یک رویکرد نمادگرایانه‌ای بیان کند تا بتواند ذهن بشریت را از مسائل روزمره دور کرده است و به مسائل و مشکلات عمیق‌تری معطوف می‌کند. درست نقش ندیمه آوفردی را که خلق شده نمادی از انسانی می‌باشد که پا را از مسائل روزمره فراتر گذاشته و به مسائل با دید متفاوت‌تری نسبت به سایرین می‌نگرد. تمام چالش‌های ماجراجویانه‌ای که شخصیت اصلی رمان سرگذشت ندیمه با آن مواجه می‌شود بیانگر دغدغه‌های درونی و نهفته در انسان امروزی می‌باشد. شاید بتوان هدف آتوود را از نگارش این رمان به چالش کشاندن خواننده و تشویق او به کشف دغدغه‌های درونی و تلاش برای رسیدن به مطالبات خود باشد.

دیدگاه فمینیستی در رمان سرگذشت ندیمه

اگرچه زنان در این رمان به طرز بی‌رحمانه‌ای مورد ظلم واقع می‌شوند، اما هدف تشویق آنان برای گرفتن حقوق خود می‌باشد. در خلال رمان با صحنه‌هایی مواجه خواهید شد که در آن زنان از مردها پست‌تر و پایین‌تر در نظر گرفته می‌شوند. این توهین و تحقیر تا جایی ادامه خواهد داشت تنها استفاده ابزاری از زنان شده و تنها وظیفهٔ آنان باروری و زاد و ولد برای بقای حکومت می‌باشد. البته این تحقیر مقام انسانی تنها مختص به بانوان نبوده بلکه‌شان و منزلت مردان نیز با پوششی که مجبور به پوشیدن آن بودند تمییز داده میشد. یکی از دلایلی که حکومت به راحتی می‌تواند این عقاید را به جامعه تحمیل کرده و مردم را به سمت عقاید خود سوق دهد سوء استفاده از عقاید مذهبی آنها می‌باشد. به عنوان مثال با نا مشروع اعلام کردن روابط همسری آزاد و یا ازدواج دوم به راحتی توانست زنان بسیاری را در میدان شهر جمع کند و فرزندان آنها را به طبقه اشرافی علاقمند به ادامهٔ نسل بودند واگذار کند.

سبک رمان و نتیجه گیری 

رمان سرگذشت ندیمه که یکی از بهترین رمان‌های تخیلی به قلم مارگارت آتوود می‌باشد که تمامی زشتی‌های جامعه امروز را به خوبی به تصویر کشیده است. می‌توان گفت یک رمان صرفا تخیلی نمی‌باشد بلکه رنگ و بویی از مسائل سیاسی و اجتماعی نیز با خود به همراه دارد. اگر جزو آن دسته از خواننده‌هایی هستید که علاوه بر علاقه‌ای که به مسائل اجتماعی دارید، رمان‌های تخیلی را نیز دنبال می‌کنید خواندن این رمان را به شما توصیه می‌کنیم. مسائل اجتماعی و سیاسی به اندازه‌ای ماهرانه در قالب یک داستان تخیلی گنجانده شده که هر شخصی از آن نهایت لذت را خواهد برد.