پدران و پسران

«پدران و پسران» به طور گسترده به عنوان یکی از مهم‌ترین شاهکارهای ادبیات روسیه به شمار می‌رود و از پرمخاطب‌ترین کتاب‌های قرن ۱۸ و ۱۹ در این کشور است. «ایوان تورگنیف» رمان‌نویس بزرگ روس که با این کتاب آغازگر بخشی از جرقه‌های اصلی در انقلاب روسیه محسوب می‌شود، هم‌دورهٔ نویسندگانی مثل «پوشکین، تولستوی، داستایوفسکی و گوگول» بود و در این دوران درخشان، ادبیات روسیه بیش از هر زمان دیگر با جامعه، سیاست و فلسفه به‌طور هماهنگ در تعامل بود. این رمان در لیست «۱۰۰۱ کتابی که باید در زندگی بخوانید» قرار گرفته و بهترین اثر ایوان تورگنیف است؛ هرچند در زمان حیات او و چاپ کتابش، جامعهٔ ادبی نظر دیگری داشت. نام این کتاب گویای دو گروه اصلی در زمانهٔ نویسنده است؛ گروه اول شامل افراد سنت‌گرا و پایبند به قواعد و قوانین، یعنی پدران؛ و گروه دوم شامل افرادی بی‌اعتقاد و پوچ‌گرا، یعنی پسرها. در واقع پدرها و پسرها به شکاف بزرگی که بین نسل‌ها در این برهه از تاریخ روسیه رخ داد اشاره دارد و در معنای واقعی، به دو جنبش فکری لیبرالیسم و نیهیلیسم تلقی می‌شود. تورگنیف شخصیت اول داستان را مردی صریح، آزاد و جسور تصویر کرده که درمقابل آداب اجتماعی و سنت‌ها می‌ایستد، آن‌ها را بی‌ارزش می‌داند و از هیچ ایدئولوژی مکتوبی پیروی نمی‌کند. این شخصیت در زمان انتشار کتاب، در بعضی از نقدها به عنوان توهین به جامعهٔ جوان روسیهٔ قرن ۱۹ برداشت می‌شد؛ اما تورگنیف با خلق داستان و مکالمه‌هایی دقیق و همه‌جانبه بین او و شخصیت‌های دیگر، حرف دل مردم زمانه‌اش را به روی کاغذ می‌آورد. تورگنیف نویسنده‌ای بود که برای خلق فرم ادبی خود، توانایی بهره‌گیری از طیف گسترده‌ای از افکار و نگرش‌ها را داشت و از این استعداد، در راه رساندن اثر به یک انسجام و وحدت کلی استفاده می‌کرد. پدران و پسران در سال ۱۸۶۲ منتشر شد و تابه‌حال به اکثر زبان‌های دنیا ترجمه شده است. ترجمه فارسی این کتاب به قلم دکتر «مهری آهی» با حمایت نشر علمی و فرهنگی به چاپ رسیده است. برای آشنایی بیشتر با کتاب پدران و پسران و خرید اینترنتی کتاب، با کتابچی همراه باشید.

موضوع کتاب پدران و پسران

شخصیت اول این کتاب مرد جوانی به نام «آرکادی کیرسانوف» است که پس از اتمام دورهٔ تحصیل در دانشگاه پترزبورگ، به همراه دوستش بازاروف به زادگاه خود برمی‌گردد. در همان شب اول، در میان صحبت‌ها، آرکادی از مکتب تازه‌ای به نام «نیهیلیسم» نام می‌برد. مکالمات آرکادی با پدر و برادرش باعث می‌شود که آن‌ها دیدگاه گذشتهٔ خود را نسبت به او تغییر دهند و خصوصاً رابطهٔ پدرش با او، به واسطهٔ ارتباطی که آرکادی قبلاً با خدمتکار خانه داشته و از او بچه هم دارد، دچار خدشه می‌شود. آرکادی و دوستش برای مدت کوتاهی در مارینو می‌مانند و سپس تصمیم می‌گیرند به ملاقات یکی از آشنایان آرکادی بروند که در منطقه‌ای نزدیک زندگی می‌کند. در آن‌جا آن‌ها با خانم اودینتسووا دیدار می‌کنند؛ زنی اشرافی و با طبقه اجتماعی بالا که از آن‌ها دعوت می‌کند چند روزی را پیش او بمانند. در این مدت آن‌ها با کاتیا، خواهر مادام اودینتسووا نیز ملاقات می‌کنند و او توجه آرکادی را به خود جلب می‌کند. این کشش‌ها ادامه پیدا می‌کنند و آرکادی بالاخره به کاتیا می‌گوید که به او علاقه‌مند شده؛ اما کاتیا واکنشی نشان نمی‌دهد و دو مرد جوان به خانه برمی‌گردند. در راه خانه آن‌ها به ملاقات خانوادهٔ بازاروف می‌روند و بازاروف، به خاطر طرد شدندش از سمت آن‌ها، هنوز در عذاب است و این باعث می‌شود که بین او و آرکادی درگیری ایجاد شود. در ادامه اتفاقاتی می‌افتد که چالشی همه‌جانبه را رقم می‌زند؛ چه برای آرکادی که با پوچ‌گرایی قدرتمندش به خانه بازگشته و زندگی تازه‌ای را از سر گرفته، چه برای پدرش که راه او را اشتباه می‌داند و در تلاش برای ایجاد تغییری منجر به بازگشت، در او بشود. در این داستان چیزی که خواننده را ترغیب به دنبال کردن ماجرا می‌کند، نه داستان‌گویی تورگنیف که شخصیت‌پردازی عمیق و شرح جزئیات افکار و درونیات آن‌هاست. آرکادی نماینده‌ای از تفکر و جهان‌بینی پوچ‌نگری‌ست که در آن زمان، به تازگی در جامعهٔ روسیهٔ سنتی رخنه کرده و دسته‌دسته انسان‌های زیادی را به خود جذب می‌کند. این موج جدید درست در نقطهٔ مقابل افکار و سبک زندگی گذشته قرار دارد و در ابعاد متفاوتی، بر فرهنگ عمومی اثرگذار است. به همین دلیل است که تورگنیف بدون ارجاع مستقیم به اتفاقی به‌خصوص در دنیای واقعی و بدون جانب‌داری نسبت به هیچ‌کدام از شخصیت‌های داستان، موفق می‌شود این ایدهٔ تازه به میدان‌آمده را در اذهان عمومی قرار دهد و کاری کند تا بدون پیش‌زمینه‌ای منفی، «مردم» آن را به عنوان یک طرز نگاه تازه بپذیرند.

دربارهٔ ایوان تورگنیف

ایوان سرگئی‌یوویچ تورگنیف رمان‌نویس، شاعر و نمایش‌نامه‌نویس، در سال ۱۸۱۸ در استان اریول روسیه متولد شد. او در خانواده‌ای اشرافی به دنیا آمد و خاندان او شهرت بسیاری در روسیهٔ تزاری داشتند. پدر او ارتشی بود و از زمان کودکی ایوان، خانواده‌اش را به مسافرت و تفریح می‌برد. در همین جابه‌جایی‌ها روحیهٔ تغییرپذیر و خلاق ایوان شکل گرفت و البته سلامت ژنتیکی و فیزیکی او نیز درکنار ثروت و رفاه بسیار، سال‌های خوب کودکی را برای ایوان رقم زدند. تحصیلات ابتدایی او مانند نجیب‌زادگان بود و علاقه و جستجوی او برای آموختن، راهش را به کتاب‌خوانی کشاند. ایوان تورگنیف در دانشگاه به تحصیل زبان‌شناسی مشغول شد و شروع به نوشتن قطعه شعرهایی کرد. با تشویق استاد، او توانست در ادبیات رشد کند و در همین میان، مسافرت به آلمان و فرانسه نیز در دستور کار او بود. تورگنیف اگرچه با نویسندگان بزرگی هم‌عصر بود، اما اوضاع همیشه بر طبق مراد پیش نمی‌رفت و دوستی او با تولستوی و داستایوفسکی، سرانجام به جدایی و دوری کشید. زندگی خوب و رفاه مادی، جلوی دید ایوان را برای شناختن دردهای واقعی انسانی و رنج‌های اجتماعی نگرفت. این موضوعات همیشه زمینهٔ کارهای او بودند و نوشته‌هایش بیش از هرچیز حاصل تجربیات او بود. از کتاب‌های برتر ایوان تورگنیف می‌توانیم به «رودین، شکارچی در سایه روشن زندگی، یک ماه در دهکده، توتم و تابو، در آستانه فردا، نخسین عشق و آسیا» اشاره کنیم. ایوان تورگنیف یکی از بیان‌گذاران ادبیات مدرن روس است که بازتاب نبوغ و تجربیات او در این عرصه را می‌توانیم در نوشته‌های شخصیت‌هایی مانند چخوف و ناباکوف نیز مشاهده کنیم.