هنر داستان نویسی

برای کسانی که می‌خواهند نویسنده شوند، اما نمی‌دانند چطور بیان ادبی داشته باشند، «هنر داستان‌نویسی» کمک می‌کند تا در این مسیر شروع به حرکت کنند و پیچ و خم‌های جاده را به آن‌ها نشان می‌دهد. این کتاب با الگوبرداری از متن‌های ادبی مهمی که از نویسندگان بزرگ ادبیات جهان به جا مانده، توضیحات کاملی دربارهٔ شیوه‌های داستان‌گویی، توصیف، شاعرانگی و ابراز احساسات نویسنده می‌دهد و از ایده تا سبک، مخاطب را همراهی می‌کند. احتمالاً از بزرگ‌ترین اساتید ادبیات این را شنیده‌اید که نویسندگی یک حرفهٔ تجربی‌ست و تنها با تمرین فراوان است که نتیجه می‌دهد. بنابراین نگران این‌که چقدر از خط به خط کتاب را حفظ شده‌اید و موقع نوشتن، چقدر از آن را به خاطر دارید، نباشید. نکتهٔ مهمی که «دیوید لاج» در نگارش کتاب هنر داستان‌نویسی رعایت کرده این است که صرفاً از روی ظواهر ماجرا کپی‌برداری نمی‌کند، بلکه سعی می‌کند بهترین پاراگراف‌ها را برای نمونه انتخاب کند تا منبع درستی را در اختیار قرار دهد. بعد، ترجمه‌ای از هر متن را در یک بند مجزا و در زیر متن انگلیسی می‌خوانیم که با کوشش «رضا رضایی» اکثراً تصحیح و بازنویسی شده تا ایرادهای احتمالی که ممکن است برای خواننده ابهام ایجاد کند، برطرف شود. نکتهٔ مثبت دیگری که به این کتاب را جامع‌تر و کامل‌تر می‌کند، عبارتی‌ست که روی جلد کتاب و زیر عنوان اصلی می‌بینیم: «با نمونه‌هایی از متن‌های کلاسیک و مدرن»؛ پس نگران این‌که «این کتاب در کدام سبک‌های ادبی مفید است؟ » نباشید، چون مکاتب ادبی زیادی در متن‌های آورده‌شده تحت پوشش قرار گرفته است. اگر در حوزهٔ نقد فعال باشید، شاید ترجیح بدهید سراغ کتاب‌هایی مثل «روش مطالعه ادبیات و نقدنویسی» یا «اصول و مبانی تحلیل متون ادبی» بروید؛ یا اگر به ترجمه علاقه‌مند باشید، از کتاب‌هایی مثل «از این لحاظ» لذت و بهرهٔ بیشتری خواهید برد. اما کتاب دیوید لاج ترجمه، نقد و نظریات ادبی را باهم ترکیب کرده و آموزش سبک‌های ادبی را، در قالبی ترکیبی از چند حوزه ارائه می‌کند. برای آشنایی بیشتر با کتاب «هنر داستان‌نویسی» منتشرشده توسط «نشر نی» و خرید اینترنتی کتاب، با ما در ادامه این مطلب همراه باشید.

بخش‌های اصلی کتاب هنر داستان‌نویسی

توضیحات ساده و زبان گویای نویسنده در کنار ترجمهٔ سلیس نویسنده باعث شده از همان ابتدا و حتی از مقدمه، با متن کتاب احساس صمیمیت کنیم. نویسنده و مترجم هردو معلم‌اند و سال‌ها تجربهٔ آموزش را در این کتاب گلچین کرده‌اند و این برای ما، کتاب را به چیزی شبیه رمان تبدیل می‌کند. اما در اولین قدم و پیش از این‌که پا به مباحث کتاب بگذاریم، باید از مباحثی شروع کنیم که بیشتر از همه به آن‌ها تسلط داریم و تعریف شفافی از آن‌ها در دسترس ماست. نویسنده ۵۰ مفهوم ادبی را در نظر گرفته و به نمایندگی از هر یک، نویسنده‌ای برجسته را با متنی که از او آورده، نمونه می‌گیرد. در بین این نویسندگان تنوع بالایی وجود دارد و نگاه منتقدانهٔ نویسنده، در کنار این‌که عاشق ادبیات است و هر متنی که شمّه‌ای از ادبیات داشته باشد برایش ارزش‌مند است، همگی دست‌به‌دست می‌دهد و فهرست رنگارنگی را برای خواننده پدید می‌آورد. برخی از نویسندگان مشهوری که در کتاب «هنر داستان‌نویسی» الگو گرفته شده‌اند، عبارت‌اند از: جین آستین(آغاز و پایان)، جورج اورول(پیش‌بینی آینده)، ارنست همینگوی(تکرار)، میلان کوندرا (رئالیسم جادویی)، ساموئل بکت (آپوریا و سرگشتگی)، جان آپدایک(تجلی)، جورج الیوت(انگیزه شخصیت‌ها)، جیمز جویس(تک‌گویی درونی)، دونالد بارتلمی(کشش)، ادگار الن پو(خرق عادت)، چارلز دیکنز(توصیفات طبیعی)، ویلادیمیر ناباکوف(نثر آهنگین)، جان بارت(فراداستان)، توماس هاردی(تعلیق)، هنری جیمز (زاویه دید)، ویرجینیا ولف(سیلان آگاهی)، شارلوت برونته(آشنایی‌زدایی) و… در تمام بخش‌های این کتاب ابتدا بندی از یک رمان را، که نویسنده در آن به بهترین شکل، شاخصه‌های سبکی و مؤلفه‌های داستانی خود را به کار گرفته و به فرمی ادبی رسیده، می‌خوانیم و سپس از ابعاد مختلف به بررسی لایه‌های پنهانی متن می‌پردازیم. در بسیاری از موارد مترجم بنا به صلاح‌دید خود تغییراتی را در بازگردانی ایجاد کرده و در مواردی هم که اثر توسط مترجمانِ به‌نامِ کشور برگردانده شده، به آن وفادار مانده است. البته رضا رضایی تجربهٔ بازگردانی موفق آثار بزرگی مثل «غرور و تعصب، گتسبی بزرگ، بلندی‌های بادگیر، عقل و احساس، اِما و جین ایر» را در کارنامه دارد و باتوجه به وضعیت درهم‌ریختهٔ بعضی ترجمه‌های امروز، این کار سطح کیفی کتاب را به مراتب بسیار بالاتر برده است. هدف لاج ایجاد رشته‌ای نامرئی‌مان ذهن ما و متون ادبی‌ست. او این کار را در ابتدا با توضیحات سرراست‌تر و با تکنیک‌های ابتدایی و اصولی ادبیات انجام می‌دهد. سپس، زمانی که این رشته مستحکم‌تر شد و توانستیم مثل یک پل از آن برای رفت و آمد به دنیای رمان‌ها و ذهنیت نویسنده‌ها استفاده کنیم، آزادانه حرکت می‌کند و شگفتی‌های پنهان بیشتری از ادبیات را برای ما برملا می‌کند.

نمونه‌ای از متون ادبی کتاب هنر داستان‌نویسی

در این بخش قسمتی از کتاب «ویلیام ویلسن» اثر ادگار الن پو، شاعر و نویسندهٔ پرآوازه و جریان‌ساز آمریکایی را می‌خوانیم که نمونه‌ای ترکیب واقع و فراواقع است؛ در حالی که مرز بین این دو، نه برای خواننده و نه برای راوی، چندان مشخص نیست و نشان از وضعیتی غیرانسانی دارد:

مبارزه کوتاه بود. انواع و اقسام هیجان وحشیانه وجودم را فرا گرفت، و توان و قدرت بیکرانی در یک دستم احساس کردم. ظرف چند ثانیه با نیروی محض او را به دیوار تخته‌کوب چسباندم و وقتی این‌طور اسیرش کردم شمشیرم را با سبعیتی حیوانی چندبار در سینه‌اش فرو بردم. همان لحظه کسی دستگیرهٔ در را چرخاند. زود رفتم تا مانع ورود مزاحم بشوم، و بعد بلافاصله به طرف دشمن محتضرم برگشتم. اما با کدام زبان بشری می‌توان آن حیرت را به قدر کافی بیان کرد، آن هراسی که آن لحظه با دیدن منظره مقابلم بر من مستولی شد؟ در همان لحظهٔ کوتاهی که نگاهم را برگردانده بودم تغییری واقعی در نحوهٔ استقرار وسائل در ضلع بالایی یا دورتر اتاق روی داده بود. آینه‌ای بزرگ، -اولین چیزی که در بهت و حیرتم به نظرم رسید- حالا در جایی بود که قبل از آن اصلاً دیده نمی‌شد؛ و هنگامی که در نهایت وحشت به طرفش قدم برداشتم، تصویر خود من، منتها با قیافه‌ای کاملاً رنگ‌پریده و آغشته‌به‌خون، با گام‌های بی‌رمق و لرزان به طرفم آمد. واقعاً به نظرم این‌گونه بود، اما نبود. دشمنم بود –ویلسن بود که در آن لحظه در زجر و تقلای مرگ و زوال در مقابلم ایستاده بود. نقاب و شنلش روی زمین بود، همان‌جا که خودش انداخته بود. حتی یک تار و پود در کل لباسش –حتی یک خط در کل خطوط مشخص و مخصوص چهره‌اش نبود که کاملاً موبه‌مو عین من نباشد!