از این لحاظ

وقتی افراد شروع به کتاب خواندن می‌کنند و تصمیم می‌گیرند زمانی از روز را صرف آن کنند، یعنی قرار است که این مطالعه لذتی را متناسب با زمان به آن‌ها بدهد. ممکن است با هزار ذوق و شوق یک مجموعهٔ ده‌جلدی فانتزی ترسناک کودکانه را بخریم، اما با ترجمه‌ای روبه‌رو بشویم که مرزهای بد بودن را رد کرده و خودش هم نمی‌داند چه می‌گوید! در این صورت مجبور می‌شویم یا آن‌ها را به شخص دیگری بدهیم و یا با همین وضعیت سر کنیم. ترجمه می‌تواند بسته به کیفیتی که ارائه می‌کند، خواننده را عاشق یک کتاب و یا از آن متنفر کند؛ حتی اگر آن کتاب یک شاهکار باشد! برای همین است که ما ترجیح می‌دهیم درصد بیشتری از مبلغ آن کتاب را بپردازیم و آن را هزینهٔ چاپ با کیفیت، ویراستاری حرفه‌ای، خوش‌دستی و صفحه‌بندی درست و از همه مهم‌تر، ترجمهٔ خوانا و روان بکنیم. خوش‌بختانه یا متأسفانه، زبان و ادبیات انگلیسی به واسطهٔ الزام آن در زندگی، در ایران رواج زیادی پیدا کرده و فرهنگ واژگانی ما را به شکل چشم‌گیری دگرگون ساخته است؛ هرچند این تغییرات در زبان‌ها دیگر نیز به مراتب شدیدتر از فارسی پدید آمده و حتی به زبان اول یک کشور تبدیل شده است. ترجمهٔ کتابی که به انگلیسی نوشته شده باشد، نسبت به زبان‌هایی که ریشه در لاتین دارند و زبان‌های شرق آسیا و روسی، مخاطبان و متقاضیان بیشتری دارد؛ اما این را نباید به معنای سستی یا سادگی این زبان تلقی کنیم. ایرادها و ضعف‌هایی که در حوزهٔ ترجمهٔ فارسی وجود دارد، بخشی از یک شبکهٔ بزرگ از بی‌شمار اتفاقاتی‌ست که همه باهم در تعامل‌اند؛ پس می‌توانیم ادبیات انگلیسی و انگلیسی‌زبان را در کنار دیگران نیازمند اصلاح بدانیم. کتاب «از این لحاظ» یکی از بهترین و شفاف‌ترین کتاب‌هایی‌ست که بدون ورود مستقیم به مبحث آموزش یا نقد، با خواننده ارتباطی برقرار می‌کند که ناآگاهانه بخش‌های حافظه و زبان و تفکر و تصوّر را در ذهن ما فعال می‌کند. «نجف دریابندری» از سرشناس‌ترین مترجمان فارسی‌زبان در بازگردانی ادبیات انگلیسی بود و یکی از افراد شاخص ادبی بود که در سال ۱۳۹۹ از دنیا رفت. حالا این کتاب یادگار این استاد فقید است که ثمرهٔ یک عمر تلاش و زندگی در حرفهٔ نقد و ترجمه را، در ساده‌ترین قالب ممکن، به صورت چکیده جمع‌آوری کرده و به کمک نشر کارنامه به انتشار رسانده است.

مضامین و مباحث کتاب از این لحاظ

نجف دریابندری بدون طول و تفصیل زیادی، به سراغ مباحث کتاب می‌رود و البته در ابتدای کتاب مقدمه‌ای چندخطی اما جامع را آورده که بهتر است آن را همین‌جا بیاوریم:

این کتاب تشکیل شده از مقدمه‌هایی که نویسندهٔ حاضر بر ترجمه‌های خود نوشته است. از آن‌جا که این نوشته‌ها در کتاب‌های مختلف پراکنده بود، به نظرم رسید که جمع کردن آن‌ها در یک کتاب بی‌وجه نباشد. از میان این مقاله‌ها، مقدمهٔ نمایش‌نامهٔ «آنتیگونه»ی «سوفوکلس» و ضمیمه‌های آن از «مارتین هایدگر و زیگموند فروید» و مقدمهٔ نمایش‌نامهٔ «خانهٔ برناردا آلبا» و ضمیمهٔ آن از فرانسیسکو گارسیا لورکا و فصل نویافتهٔ «سرگذشت هاکلبری فین» یعنی «گرم کردن جیم نعش مرده را در شب تاریک»، برای نخستین بار است که در این مجموعه منتشر می‌شود.

نویسنده در کتاب از این لحاظ ابتدا به سراغ نویسنده‌ای می‌رود که تمام تجربیات چندین دهه مترجمی را از علاقه به کارنامه و آثار او دارد؛ ارنست همینگوی، پدر ادبیات مدرن آمریکا. همینگوی یکی از درخشان‌ترین لیست آثار و مهم‌تر از آن، یکی از زیباترین زبان‌های ادبی را در بین نویسندگان سبک رئالیسم و خصوصاً آمریکایی‌ها دارد. کتاب‌های او در زمان زندگی‌اش هم بسیار مشهور بودند و در زمان حیاتش، او را به شهرت جهانی رساندند. اثری مثل پیرمرد و دریا که مهم‌ترین جوایز ادبی جهان، یعنی نوبل و پولیتزر را از آن خود کرد و همینگوی را بیشتر از پیش به اسطوره‌ای زنده بدل کرد، در تمام دنیا خوانندگان بی‌شماری پیدا کرد و وظیفهٔ در ایران نیز محبوب‌ترین و جذاب‌ترین نسخهٔ آن، همانی‌ست که نجف دریابندری با همکاری نشر خوارزمی منتشر کرده. اولین ترجمهٔ نجف دریابندری روی کتاب وداع با اسحله بود که تمام آیندهٔ او را به عنوان مترجم رقم زد و اسمش را بر سر زبان‌ها انداخت؛ کتاب «از این لحاظ» هم با همین کتاب آغاز می‌شود و بخش‌های به صورت زیر ادامه پیدا می‌کند.

کتاب اول؛ در ادبیات

وداع با اسلحه، ارنست همینگوی

قضیه رابرت اوپنهایمر، هاینار کیپهارت

ضمیمه: نمایش‌نامه و اسناد تاریخی، نوشته هیانار کیپهارت

چنین کنند بزرگان، ویل کاپی

رگتایم، ای. ال. دکتروف؛ یک آزمایش در رمان نو

پیرمرد و دریا، ارنست همینگوی؛ یک دور تمام

سرگذشت هاکلبری فین، مارک تواین؛ سفر بی‌سرانجام هک‌فین

ضمیمه: گرم کردن جیم نعش مرده را در شب تاریک

بازماندهٔ روز، کازوئو ایشی‌گورو؛ بافت پیچیده‌ای از چند لایه داستان

بیلی‌باتگیت، ای. ال. دکتروف؛ یک رمان پست‌مدرن

ضمیمه: گفت‌وگو باای. ال. دکتروف

پیامبر و دیوانه، جبران خلیل جبران

تراژدی آنتیگونه، سوفوکلس

ضمیمه ۱: سرود دربارهٔ انسان (مردم) در آنیتگونهٔ سوفوکلس؛ نوشتهٔ مارتین هایدگر

ضمیمه ۲: دربارهٔ ادیپوس فرمان‌روا، از کتاب تعبیر رویا؛ نوشتهٔ زیگموند فروید

خانهٔ برناردا آلبا، فدریکو گارسیا لورکا

شعر و واقعیت، نوشتهٔ گوئین ادواردز

زندگی و هنر لورکا، نوشتهٔ فرانسیسکو گارسیا لورکا

کتاب دوم؛ فلسفه

تاریخ فلسفه غرب، برتراند راسل؛ یک روایت تحلیلی

متفکران روس، آیزایا برلین

قدرت، برتراند راسل؛ مهار کردن قدرت برهنه

داستان دو فصل؛ یادداشت مترجم بر چاپ دوم کتاب قدرت

افسانهٔ دولت، ارنست کاسیرر

فلسفهٔ روشن‌اندیشی، ارنست کاسیرر؛ روشنایی در مغرب

کتاب سوم؛ تاریخ

تاریخ روسیهٔ شوروی، ای. اچ. کار

گفت‌وگو با ادوارد هَلِت کار

ترجمه به زبان عشق

کتاب‌هایی که در بالا ذکر شده و مقدمهٔ آن‌ها، تنها گوشه‌ای از فعالیت گسترده و ارزش‌مند نجف دریابندری‌ست. او در ایران و درکنار افرادی مثل عبدالحسین نوشین، داریوش آشوری، عبدالله کوثری، سروش حبیبی، خشایار دیهیمی، صالح حسینی و… جزوی از نسلی بود که به عنوان آفرینندگان جوان در عرصهٔ ترجمهٔ ایران فعالیت کردند. این نسل در پی تغییراتی که مدرنیسم در نثر و شعر و نمایش و هر گوشه‌کنار ادبیات فارسی به وجود آورده بود، فعالیت جدی و مداوم را در همان راستا پی گرفتند و حاصل یک عمر تلاش آن‌ها، چیزی‌ست که امروزه به دست نویسندگان و علاقه‌مندان به ترجمه، رسیده است. کتاب «از این لحاظ» سرشار از نکته‌های آموزشی و ارجاعاتی‌ست که حتی به فرهنگ و هنر و سینمای اروپا و آمریکا نیز گریزهای فراوانی می‌زند و مطالعهٔ آن، درکنار یادگیری لذت قلم استاد دریابندری را هم شامل می‌شود.